Idee i twórczość romantyzmu

Cechy literatury romantycznej obejmują szereg elementów światopoglądowych i artystycznych, które definiują tę epokę:

1. Przedkładanie uczuć, intuicji i wiary nad rozum - sprzeciw wobec oświeceniowego racjonalizmu.
2. Bunt przeciwko kanonom i konwencjom, w tym protest przeciwko klasycyzmowi i harmonii.
3. Indywidualizm i pochwała wyobraźni jako mocy twórczej człowieka.
4. Fascynacja tajemniczością, fantastyką i żywiołowością natury.
5. Protest przeciwko dyktaturze, autorytaryzmowi i feudalnemu porządkowi społecznemu.
6. Umiłowanie wolności, wyrażające się m.in. w walce narodowowyzwoleńczej.
7. Czerpanie inspiracji z folkloru i fascynacja kulturą średniowieczną.

Filozofia romantyzmu notatka powinna uwzględniać główne kierunki artystyczne epoki:

1. Historycyzm - fascynacja dawnymi epokami, zwłaszcza średniowieczem.
2. Orientalizm - zainteresowanie kulturą Bliskiego i Dalekiego Wschodu.
3. Ludowość - inspiracja kulturą ludową i chłopską.
4. Mistycyzm - poszukiwanie przeżyć duchowych i pozaracjonalnych.
5. Mesjanizm - idea ziemskiego zbawienia ludzkości, związana z narodem polskim.
6. Winkelriedyzm - koncepcja Juliusza Słowackiego, podkreślająca sens walki czynnej.
7. Werteryzm - model postawy bohatera literackiego, charakteryzujący się wybujałą uczuciowością.
8. Prometeizm - postawa etyczna polegająca na poświęceniu jednostki dla dobra ludzkości.
9. Wallenrodyzm - idea posługiwania się podstępem i zdradą dla realizacji szlachetnego celu.
10. Frenezja romantyczna - skłonność do opisywania makabrycznych scen i nieokiełznanych namiętności.

Example: Przykładem werteryzmu w literaturze polskiej jest postać Gustawa z IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza.

Vocabulary: Frenezja romantyczna - tendencja w literaturze romantycznej do przedstawiania scen pełnych grozy, okrucieństwa i szaleństwa.

Romantyczne gatunki literackie

Romantyzm powtórzenie gatunków literackich charakterystycznych dla epoki powinno uwzględniać trzy główne formy:

1. Ballada romantyczna: Gatunek synkretyczny, łączący elementy liryczne, epickie i dramatyczne. Nawiązuje do tradycji ludowej, wykorzystując śpiewność i rytmiczność wiersza oraz ludowe wierzenia i zasady moralne. Bohaterem jest zwykle zwykły człowiek, często ukazany w sposób stypizowany. Narrator to osoba spoza świata ludowego, ale wyraźnie nim zafascynowana. Charakteryzuje się nastrojowością, tajemniczością i elementami fantastyki. Zawiera elementy romantycznego historycyzmu. Przykład: "Ballady i Romanse" Adama Mickiewicza.
2. Powieść poetycka: Również gatunek synkretyczny. Cechuje się luźną i fragmentaryczną fabułą. Bohater jest zazwyczaj zagadkowy i samotny. Narracja ma charakter emocjonalny i subiektywny. Przykład: "Konrad Wallenrod" Adama Mickiewicza.
3. Dramat romantyczny: Gatunek synkretyczny, łączący różne rodzaje i gatunki literackie. Odrzuca klasyczną regułę trzech jedności. Fabuła jest swobodna i luźna, z fragmentarycznymi scenami, które nie zawsze łączą się ze sobą w sposób przyczynowo-skutkowy. Zawiera elementy fantastyczne i nadprzyrodzone. Bohater jest dynamiczny, a kompozycja otwarta.

Highlight: Ballada romantyczna, powieść poetycka i dramat romantyczny to trzy kluczowe gatunki literackie epoki romantyzmu, charakteryzujące się synkretyzmem i odejściem od klasycznych reguł kompozycyjnych.

Definition: Synkretyzm w literaturze romantycznej oznacza łączenie różnych elementów rodzajowych i gatunkowych w obrębie jednego utworu.

Gatunki literackie romantyzmu

Cechy literatury romantycznej znajdują odzwierciedlenie w charakterystycznych gatunkach literackich epoki.

Definition: Ballada romantyczna to gatunek synkretyczny łączący elementy liryczne, epickie i dramatyczne.

Example: "Dziady" Mickiewicza, "Kordian" Słowackiego i "Nie-Boska Komedia" Krasińskiego to przykłady dramatu romantycznego.

Highlight: Powieść poetycka charakteryzuje się luźną fabułą i zagadkowym, samotnym bohaterem.

Światopogląd i cechy romantyzmu

Romantyzm ramy czasowe w Europie obejmują okres od końca XVIII wieku do połowy XIX wieku, z umownymi datami 1789 $Rewolucja Francuska$ do 1848 $Wiosna Ludów$. Romantyzm w Polsce trwał od 1822 roku, kiedy to Adam Mickiewicz wydał "Ballady i Romanse", do 1864 roku, czyli upadku powstania styczniowego.

Romantyzm najważniejsze informacje dotyczące cech światopoglądowych epoki to:

1. Ludowość - przekonanie, że prosty lud ma dostęp do ukrytych prawd i potrafi intuicyjnie komunikować się ze sferą nadprzyrodzoną.
2. Indywidualizm - podkreślanie niepowtarzalności jednostki i bogactwa jej świata wewnętrznego. Romantyczny indywidualista często był postrzegany jako przywódca polityczny lub poeta.
3. Stosunek do natury - postrzeganie jej jako żywego, rozwijającego się i uduchowionego organizmu. Człowiek był uważany za odbicie natury.
4. Panteizm - filozoficzny pogląd utożsamiający siły natury z bogiem lub absolutem.
5. Podejście do historii - postrzeganie jej jako siły opozycyjnej wobec natury, pozwalającej spojrzeć na zmienny charakter człowieka.
6. Irracjonalizm - przekonanie, że rzeczywistości nie da się poznać wyłącznie rozumowo, a ważniejsze są pozarozumowe środki poznawcze.

Highlight: Kluczowe cechy światopoglądu romantycznego to indywidualizm, irracjonalizm oraz głębokie zainteresowanie naturą i historią.

Definition: Panteizm to pogląd filozoficzny utożsamiający siły natury z bogiem lub absolutem, zakładający, że boski pierwiastek przenika cały wszechświat i naturę.