Czas, miejsce i bohaterowie opowiadania
Akcja rozgrywa się jesienią 1863 roku na Kielecczyźnie, gdy powstanie styczniowe dobiegało końca. Główny bohater, Andrzej Borycki (pseudonim Szymon Winrych), przewozi broń dla powstańców, ale zostaje zaatakowany przez rosyjskich żołnierzy.
Winrych to samotny bohater, który mimo świadomości klęski powstania nie poddaje się walki. Jest rozczarowany brakiem wsparcia społecznego, szczególnie ze strony chłopów. W swoich ostatnich chwilach modli się i prosi Boga o wybaczenie - jego śmierć to przykład ars moriendi (sztuki umierania).
Moskale są przedstawieni jako brutalni oprawcy bez honoru. Po schwytaniu Winrycha torturują go bagnetami i strzelają w głowę, ale nie uzyskują żadnych informacji. Ich bestialstwo kontrastuje z godnością umierającego powstańca.
💡 Zapamiętaj: Winrych wiedział, że powstanie jest przegrane, ale walczył dalej z poczucia obowiązku wobec ojczyzny.