Harpagon - charakterystyka głównego bohatera

Harpagon to około 60-letni, zamożny mężczyzna, którego jedyną prawdziwą miłością są pieniądze. Jego obsesja na punkcie majątku jest tak wielka, że o szkatułce z 10 tysiącami talarów mówi jak o ukochanej kobiecie. Kiedy ją traci, dosłownie traci zmysły!

W relacjach z dziećmi (Elizą i Kleantem) Harpagon kieruje się wyłącznie chęcią zysku. Nie interesuje go ich szczęście - chce jedynie pozbyć się ich z domu bez uszczuplania własnego majątku. Planuje wydać córkę za starszego mężczyznę, a sam, mimo podeszłego wieku, chce poślubić młodą Mariannę, licząc na jej posag.

To człowiek pozbawiony moralności - nie rozróżnia dobra od zła, jeśli w grę wchodzą pieniądze. Nie przejmuje się nawet, gdy syn zamierza pożyczyć pieniądze na wysoki procent, gwarantując spłatę zgonem ojca! Gani go jedynie za zgodę na wysokie odsetki.

💡 Ciekawostka: Postać Harpagona stała się symbolem skąpstwa w literaturze światowej, a jego imię w wielu językach jest synonimem chorobliwego sknerstwa.

Mimo całej swojej podłości, Harpagon bywa też komicznie naiwny. Łatwo daje się zwieść pochlebstwom Frozyny o rzekomych uczuciach Marianny do niego, a jego opór szybko topnieje, gdy Anzelm oferuje opłacenie komisarza i zakup nowego ubrania na wesele.

Bohaterowie "Skąpca" - część 1

Kleant to syn Harpagona, który zakochał się w Mariannie - tej samej dziewczynie, którą jego ojciec chce poślubić. Jego nienawiść do ojca jest tak wielka, że obiecuje lichwiarzowi nawet śmierć rodzica. Porywczy i zdeterminowany, zrobi wszystko, by zdobyć ukochaną.

Eliza, córka Harpagona, potajemnie zaręczyła się z Walerym. Cierpi z powodu ojca, który traktuje ją jak zbędny przedmiot. Dziewczyna desperacko broni się przed małżeństwem z dużo starszym Anzelmem, którego ojciec wybrał tylko dlatego, że nie żąda posagu.

Marianna to śliczna, młoda dziewczyna zakochana w Kleancie. Przerażona perspektywą małżeństwa z Harpagonem, którego się boi. Jej historia ma zaskakujący zwrot, gdy okazuje się, że jest córką Anzelma.

💡 "Skąpiec" mistrzowsko pokazuje, jak chciwość jednego człowieka może zniszczyć szczęście całej rodziny. W komedii tej ważne są nie tylko pieniądze, ale przede wszystkim relacje międzyludzkie.

Walery to syn Anzelma i brat Marianny, który pracuje jako rządca w domu Harpagona. Zakochany w Elizie, stara się zdobyć przychylność jej ojca pochlebstwami. Harpagon, ślepy na prawdziwe uczucia, nie dostrzega, że Walery kocha jego córkę.

Bohaterowie "Skąpca" - część 2

Anzelm to ojciec Walerego i Marianny, który ubiega się o rękę Elizy. Jego prawdziwe nazwisko zostaje ujawnione dopiero w finale sztuki, co prowadzi do szczęśliwego zakończenia. Jest przeciwieństwem Harpagona - hojny i dbający o szczęście innych.

Jakub pełni podwójną funkcję kucharza i woźnicy Harpagona. Mimo skąpstwa swojego pana, jest do niego naprawdę przywiązany. Odważnie wypomina Harpagonowi jego wady, narażając się na jego gniew.

Frozyna to zawodowa swatka, która chce wyswatać Harpagona z Marianną, licząc na korzyści materialne. Gdy jej plan nie wypala, pomaga Kleantowi i Mariannie w ich miłosnych planach. Jest przebiegła i potrafi dostosować się do zmieniających się okoliczności.

💡 W "Skąpcu" służba i poboczne postacie często mają więcej rozumu i moralności niż główny bohater, co tworzy wyraźny kontrast społeczny i buduje komizm sytuacyjny.

Pomniejsze postacie to: Simon (pośrednik Harpagona), Pani Claude (gospodyni), Strzałka (sprytny służący Kleanta, który odkrył szkatułkę ze skarbem), Szczygiełek i Z'dziebelko (służący Harpagona) oraz Komisarz Policji wezwany do śledztwa w sprawie kradzieży.

Plan wydarzeń i informacje o czasie i miejscu akcji

Skąpiec to komedia, której akcja rozgrywa się w bardzo uporządkowany sposób. Oto najważniejsze wydarzenia:

1. Rozmowa Walerego z Elizą o ich przyszłości i potajemnych zaręczynach
2. Kleant zwierza się siostrze z miłości do Marianny
3. Harpagon ogłasza swoje plany małżeńskie - chce poślubić Mariannę i wydać Elizę za Anzelma
4. Kleant przypadkowo spotyka własnego ojca jako lichwiarza, od którego chciał pożyczyć pieniądze
5. Frozyna swata Harpagona z Marianną, licząc na zapłatę
6. Marianna odwiedza dom Harpagona i ze zgrozą odkrywa, że jej ukochany to syn jej przyszłego męża

💡 Akcja "Skąpca" trwa zaledwie jeden dzień, co jest zgodne z klasyczną zasadą trzech jedności: miejsca, czasu i akcji. Ta zwarta struktura potęguje napięcie dramatyczne!

7. Frozyna pomaga młodym zakochanym
8. Zaginięcie szkatułki Harpagona wywołuje ogromne zamieszanie
9. Harpagon rozpoczyna śledztwo i oskarża Walerego
10. Anzelm wyjawia swoją prawdziwą tożsamość
11. Okazuje się, że Walery i Marianna to dzieci Anzelma
12. Szczęśliwe zakończenie dla wszystkich (oprócz Harpagona, który cieszy się tylko odzyskaniem pieniędzy)

Czas i miejsce akcji: Akcja "Skąpca" rozgrywa się w Paryżu, w drugiej połowie XVII wieku, głównie w domu Harpagona.

Streszczenie "Skąpca" - Akt I

Komedia rozpoczyna się od rozmowy Walerego z Elizą. Dziewczyna jest przygnębiona, ponieważ obawia się reakcji ojca na ich potajemne zaręczyny. Walery uspokaja ją, mówiąc, że robi wszystko, by zdobyć przychylność Harpagona.

Niedługo potem Kleant zwierza się siostrze, że zakochał się w biednej dziewczynie imieniem Marianna. Rodzeństwo postanawia wyznać ojcu prawdę o swoich uczuciach. Niestety, Harpagon ich uprzedza - ogłasza, że sam zamierza poślubić Mariannę, a Elizę wydać za pana Anzelma, pięćdziesięcioletniego bogacza, który nie żąda posagu.

Eliza stanowczo odmawia, a Harpagon szuka poparcia u Walerego. Ten, nie wiedząc, o czym mowa, bezmyślnie przyznaje rację pracodawcy. Kiedy orientuje się w sytuacji, próbuje przekonać Harpagona do zmiany decyzji, ale stary skąpiec zbija wszystkie argumenty magicznym dla niego stwierdzeniem: "bez posagu".

💡 Hasło "bez posagu" to jeden z najbardziej rozpoznawalnych motywów w "Skąpcu". Pokazuje, że dla Harpagona wartość człowieka mierzy się wyłącznie pieniędzmi.

Po rozmowie Harpagon wychodzi sprawdzić swoją szkatułkę z 10 tysiącami talarów ukrytą w ogrodzie. Młodzi, przerażeni sytuacją, postanawiają działać podstępem. Gdy skąpiec wraca, Walery - zgodnie z przyjętą strategią - nakłania Elizę do posłuszeństwa wobec ojca, czym zdobywa całkowite zaufanie Harpagona.

Streszczenie "Skąpca" - Akt II

Kleant zwierza się swojemu służącemu Strzałce ze zmartwień związanych z decyzją ojca o poślubieniu Marianny. Sługa relacjonuje swoje negocjacje z lichwiarzem, od którego Kleant chce pożyczyć pieniądze, by uciec z ukochaną. Lichwiarz stawia jednak wygórowane warunki i żąda osobistego spotkania.

Podczas tego spotkania okazuje się, że lichwiarzem jest sam Harpagon! To prowadzi do gwałtownej kłótni między ojcem a synem. Harpagon jest oburzony, że Kleant chciał zaciągnąć tak kosztowną pożyczkę, podczas gdy chłopak zarzuca ojcu uprawianie obrzydliwej lichwy.

Później do domu przychodzi Frozyna - zawodowa swatka, którą Harpagon wynajął do prowadzenia rozmów z matką Marianny. Informuje go, że matka dziewczyny jest zainteresowana propozycją małżeństwa, co cieszy skąpca.

💡 W tej scenie widzimy mistrzowski komizm sytuacyjny Moliera - ojciec pożycza na lichwę własnym dzieciom, nie rozpoznając ich jako klientów, co pokazuje absurdalność jego obsesji na punkcie pieniędzy.

Harpagon natychmiast porusza temat posagu Marianny, ale Frozyna zręcznie omija ten problem, wychwalając skromność i niewielkie wymagania dziewczyny. Na koniec próbuje wyciągnąć od skąpca zapłatę za swoje usługi, ale bezskutecznie - Harpagon nie zamierza wydać ani grosza.

Streszczenie "Skąpca" - Akt III

Po odejściu Frozyny Harpagon przydziela służbie i domownikom obowiązki związane z przygotowaniem uroczystej kolacji. Dochodzi do kłótni z Jakubem, który domaga się pieniędzy na zakupy. Ostatecznie przygotowaniami zajmuje się Walery, a Harpagon nakazuje przygotować karocę, by zawieźć Mariannę na targ.

Gdy Walery zostaje sam z Jakubem, wyśmiewa go za szczerość wobec pana (Jakub zarzucił Harpagonowi chciwość i zaniedbywanie domu). Rozzłoszczony sługa grozi pobiciem, ale ostatecznie to on zbiera cięgi od Walerego.

Wkrótce przybywa Marianna z Frozyną. Dziewczyna obawia się małżeństwa ze starcem, a swatka cynicznie pociesza ją wizją szybkiej śmierci Harpagona i odziedziczenia jego majątku. Harpagon wita narzeczoną kwiecistymi komplementami i przedstawia rodzinę, nazywając przy tym córkę "złym zielskiem".

💡 Scena spotkania Marianny z rodziną Harpagona to jeden z najbardziej komicznych momentów sztuki, pokazujący zderzenie młodzieńczych ideałów z brutalną rzeczywistością rządzoną przez pieniądze.

Sytuacja komplikuje się, gdy Marianna rozpoznaje w Kleancie swojego ukochanego. Młodzieniec, witając przyszłą macochę, otwarcie okazuje niechęć do planów ojca. Sprytnie wykorzystuje sytuację - zdejmuje z ręki ojca pierścień z brylantem i daruje go dziewczynie, wyznając jej miłość rzekomo "w imieniu ojca". Zaniepokojony Harpagon nakazuje Waleremu pilnować syna, a sam odchodzi do interesanta.

Streszczenie "Skąpca" - Akt IV

Frozyna gani młodych za to, że nie powiedzieli jej wcześniej o swoich uczuciach. Kleant i Marianna proszą ją o pomoc, a swatka postanawia im pomóc. Wspólnie planują intrygę - Frozyna ma znaleźć kogoś, kto udawałby bogatą hrabinę zakochaną w Harpagonie, co powinno skłonić skąpca do zerwania zaręczyn z Marianną.

Niezauważony przez rozmawiających Harpagon obserwuje syna całującego ręce Marianny. Gdy kobiety wychodzą na targ, ojciec zaczyna wypytywać Kleanta o wrażenie, jakie wywarła na nim dziewczyna. Chłopak udaje niechęć, ale wpada w pułapkę - gdy Harpagon mówi, że rezygnuje z małżeństwa, Kleant przyznaje się do uczuć. Wówczas ojciec mściwie informuje, że dla syna znalazł inną kandydatkę.

Między ojcem a synem wybucha gwałtowna kłótnia. Jakub próbuje ich pogodzić, wysłuchując argumentów obu stron. Emocje na chwilę opadają, ale szybko okazuje się, że żaden nie zmienił zdania. Harpagon wydziedzicza syna, a ten lekceważy jego groźby.

💡 Konflikt między Harpagonem a Kleantem to nie tylko walka o kobietę, ale też starcie dwóch światopoglądów: obsesyjnej chciwości i młodzieńczej miłości, która nie liczy się z pieniędzmi.

Po kłótni Strzałka przynosi Kleantowi szkatułkę z pieniędzmi, którą znalazł w ogrodzie Harpagona. Chwilę później rozlega się rozpaczliwy krzyk skąpca, który odkrył kradzież. Jego reakcja na stratę pieniędzy jest bardziej dramatyczna niż reakcja na utratę bliskiej osoby.

Streszczenie "Skąpca" - Akt V

Harpagon wzywa komisarza, by aresztował złodzieja. Podczas przesłuchania Jakub, chcąc zemścić się na Walerym, wskazuje go jako sprawcę kradzieży. Wściekły skąpiec żąda przyznania się do winy. Walery, myśląc, że chodzi o jego uczucie do Elizy, przyznaje się do "zbrodni" miłości.

Do domu wracają Marianna, Frozyna i Eliza. Harpagon grozi córce klasztorem, a Waleremu szubienicą. Eliza próbuje złagodzić gniew ojca, opowiadając jak Walery uratował jej życie, ale bezskutecznie.

Na scenę wkracza Anzelm, przed którym Harpagon wylewa żale. Walery wyjaśnia sytuację i wyjawia swoją prawdziwą tożsamość - jest synem Tomasza d'Alburci z Neapolu, który jako dziecko uratował się z katastrofy statku. Po latach wyruszył na poszukiwanie ojca i przypadkiem poznał Elizę.

💡 Finał "Skąpca" to typowe dla komedii rozpoznanie (anagnorisis), które prowadzi do szczęśliwego zakończenia. Przypadkowe spotkania i niespodziewane odkrycia rodzinnych powiązań były częstym motywem w komediach klasycznych.

Marianna rozpoznaje w Walerym swojego zaginionego brata, a Anzelm okazuje się ich ojcem, który przez 16 lat ich poszukiwał. W tym samym czasie Kleant żąda, by ojciec zrezygnował z Marianny w zamian za oddanie szkatułki. Anzelm, szczęśliwy z odnalezienia dzieci, staje po stronie młodych i próbuje przekonać Harpagona.

Skąpiec interesuje się tylko pieniędzmi. Gdy otrzymuje zapewnienie, że nic z szkatułki nie zginęło, a Anzelm zobowiązuje się ponieść koszty wesel, zgadza się na małżeństwa dzieci. Podczas gdy wszyscy cieszą się szczęśliwym zakończeniem, Harpagon spieszy, by uściskać swoją ukochaną szkatułkę.