Podstawy słowotwórstwa
Słowotwórstwo to dział gramatyki badający budowę i sposoby tworzenia wyrazów. Każdy nowy wyraz powstaje na bazie już istniejących. Wyraz podstawowy to ten, od którego tworzymy nowy wyraz, a wyraz pochodny to efekt tego procesu (np. pisać → napisać).
Wyrazy pochodzące od tego samego wyrazu podstawowego tworzą rodzinę wyrazów. Wszystkie wyrazy w takiej rodzinie zawierają wspólną część nazywaną rdzeniem. Na przykład w rodzinie wyrazów: dom, domek, domeczek, bezdomny, domostwo - rdzeniem jest "dom". W rdzeniu mogą pojawić się oboczności, czyli zmiana głosek np.woˊz−wozicˊ.
Każdy wyraz pochodny składa się z podstawy słowotwórczej (części wspólnej z wyrazem podstawowym) i formantu (elementu odróżniającego). Formantem może być przedrostek (pomyśleć), przyrostek (domek) lub inne zmiany w wyrazie. Niektóre wyrazy pochodne mają więcej niż jeden formant lub powstają od kilku wyrazów podstawowych np.cudzoziemiec=cudzy+ziemia+−ec.
💡 Wskazówka: Kiedy analizujesz budowę wyrazu, zawsze najpierw zastanów się, od jakiego wyrazu podstawowego on pochodzi. To pomoże Ci prawidłowo wyodrębnić podstawę słowotwórczą i formant.
Na koniec warto wspomnieć o skrótach i skrótowcach. Skróty to skrócone zapisy wyrazów (np. godz.), a skrótowce powstają z pierwszych liter lub sylab kilkuwyrazowej nazwy. Pamiętaj, że skróty zapisujemy z kropką, jeśli nie kończą się ostatnią literą wyrazu.