Starożytność - podstawowe informacje

Termin "antyk" pochodzi od łacińskiego słowa "antiquus", oznaczającego "zamierzchły, dawny, stary". Okres starożytności obejmuje czas od około 4000 lat p.n.e., kiedy pojawiły się pierwsze cywilizacje i pismo, do 476 roku n.e., czyli upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Sztuka antyczna charakteryzowała się dążeniem do piękna, symetrii i harmonii, co przez wieki stanowiło wzorzec dla późniejszych twórców. Artyści skupiali się na przedstawianiu przyrody oraz młodych, zdrowych i silnych ludzi, unikając tematów związanych z chorobą, brzydotą czy starością.

Definicja: Mimesis to zasada naśladowania natury w sztuce, według której artysta powinien odtwarzać świat, a nie go wymyślać.

W architekturze antycznej dominowały imponujące budowle, takie jak świątynie, rotundy, amfiteatry, akwedukty i łuki triumfalne. Przykładami są Partenon na ateńskim Akropolu, Panteon w Rzymie czy Koloseum. Grecy stworzyli trzy klasyczne porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki, różniące się proporcjami, formą i detalami. Najważniejszym elementem tych porządków była kolumna.

Przykład: Kolumna dorycka charakteryzuje się prostotą i masywnością, kolumna jońska ma bardziej smukłe proporcje i charakterystyczne woluty w głowicy, a kolumna koryncka wyróżnia się bogatą dekoracją w formie liści akantu.

Malarstwo i rzeźba antyczna

Malarstwo ceramiczne greckie rozwinęło dwie główne techniki: czarnofigurową, gdzie czarne figury malowano na jasnym, czerwonym tle, oraz czerwonofigurową, gdzie czerwone figury przedstawiano na czarnym tle. Te techniki są szczególnie widoczne na starożytnych wazach greckich, które stanowią cenne źródło wiedzy o życiu i kulturze starożytnych Greków.

W dziedzinie rzeźby antycznej wyróżniamy kilku znaczących twórców:

1. Fidiasz - tworzył monumentalne, statyczne posągi z charakterystycznym wyrazem twarzy zwanym etosem.
2. Myron - jako pierwszy przedstawiał postacie w ruchu.
3. Poliklet - opracował kanon postaci męskiej i zasadę kontrapostu.
4. Lizyp - wprowadził nowy kanon z smuklejszymi postaciami i większym dynamizmem.
5. Skopas - zastąpił etos patosem, skupiając się na przedstawianiu skrajnych emocji.
6. Praksyteles - tworzył lekkie, pełne wdzięku postacie, wprowadził akt kobiecy.

Highlight: Zasada kontrapostu, wprowadzona przez Polikleta, polega na przedstawieniu postaci ludzkiej z ciężarem spoczywającym na jednej nodze, co nadaje rzeźbie naturalność i dynamizm.

Światopogląd starożytnych Greków koncentrował się na człowieku i jego rozwoju. W tym okresie rozwijały się polis (państwa-miasta), powstawała demokracja, filozofia i sztuka. Igrzyska olimpijskie były wyrazem kultu ciała, zdrowia i młodości. Religie w starożytności były zarówno politeistyczne (wiara w wielu bogów), jak i monoteistyczne (wiara w jednego Boga), z których najważniejszą stało się chrześcijaństwo.

Literatura antyczna

Literatura antyczna stanowi jedno z głównych źródeł kultury europejskiej, obok Biblii, mitologii i Eposu o Gilgameszu. Ze starożytnej Grecji wywodzi się podział na rodzaje literackie: epikę, lirykę i dramat.

Highlight: Antyk literatura to fundament europejskiej tradycji literackiej, wprowadzający podstawowe gatunki i formy wypowiedzi artystycznej.

Najważniejsze antyczne gatunki literackie to:

• Epika: epopeja (epos), przypowieść, bajka
• Liryka: oda, pieśń, hymn, tren, elegia, epigramat
• Dramat: tragedia, komedia

Wybitni pisarze antyczni:

• Epika: Homer, Wergiliusz, Ezop
• Liryka: Horacy, Safona, Tyrtajos
• Dramat: Sofokles, Ajschylos, Eurypides

Example: "Iliada" i "Odyseja" Homera to przykłady eposu heroicznego, jednego z najważniejszych gatunków literatury antycznej.

W starożytności powstał również teatr, wywodzący się z dionizji - obrzędów ku czci Dionizosa. Zachowały się liczne tragedie i komedie greckie, które do dziś stanowią inspirację dla współczesnych twórców.

Vocabulary: Dionizje - starożytne greckie uroczystości ku czci boga Dionizosa, z których wywodzi się teatr.

Sztuka antyczna cechy widoczne w literaturze to dążenie do harmonii, równowagi i uniwersalnych prawd o ludzkiej naturze. Antyk - opracowanie literatury pokazuje, jak głęboko współczesna kultura europejska jest zakorzeniona w dziedzictwie starożytności.