"Zdążyć przed Panem Bogiem" H. Krall i "Inny świat" G. Herlinga-Grudzińskiego
Reportaż Hanny Krall to relacja o powstaniu w getcie warszawskim oparta na rozmowach z Markiem Edelmanem. To nie tylko opowieść o faktach i wydarzeniach, ale także refleksja nad tym, jak mówić o tak wielkiej tragedii. Edelman stara się dbać o język, by opowiadając o powstaniu, nie urazić nikogo swoim sposobem narracji.
"Zdążyć przed Panem Bogiem" stawia trudne pytania etyczne - o zasadność wybuchu powstania, o cierpienie stawiające przed dramatycznymi wyborami (jak historia Poli Lifszyc czy pielęgniarek podających dzieciom cyjanek). Krall nie próbuje jednak jednoznacznie rozstrzygać tych kwestii.
"Inny świat" Grudzińskiego to z kolei wstrząsająca relacja z pobytu w sowieckim łagrze. Autor pokazuje, jak system gułagów niszczy człowieka. Więźniowie zmuszani do nieludzkiego wysiłku, głodujący i żyjący w potwornych warunkach, tracą człowieczeństwo - donoszą na siebie, gwałcą, mordują, by przetrwać.
Ważna myśl: Grudziński znajduje jednak miejsce dla bohaterów, którzy zachowują godność - jak Kostylew, który przypalał sobie rękę, by nie pracować dla Rosjan. Historia ta pokazuje, że nawet w najgorszych warunkach można walczyć o zachowanie człowieczeństwa.