Treny IX, X, XI, XVI - kryzys światopoglądowy poety
W Trenie IX podmiot liryczny - zrozpaczony ojciec - zwraca się bezpośrednio do mądrości za pomocą apostrofy. Wyraża zwątpienie w filozofię stoicyzmu, którą wcześniej wyznawał. Ojciec czuje, że mądrość, w którą wierzył, nie chroni go przed cierpieniem po stracie dziecka.
Tren X przedstawia poszukiwania zmarłej córki w zaświatach. Podmiot liryczny rozważa różne możliwości: czy Urszulka jest w niebie, czyśćcu, czy może w mitologicznym Hadesie? Używa licznych pytań retorycznych, które podkreślają jego zwątpienie i ból. W trenie pojawia się znany topos "ubi est?" (gdzie jest?).
W Trenie XI stan psychiczny podmiotu lirycznego jeszcze się pogarsza. Poeta całkowicie wątpi w cnotę, która była najważniejszą wartością dla stoików. Przechodzi głęboki kryzys światopoglądowy, przywołując postać Brutusa, który również doświadczył zwątpienia. Słynne stwierdzenie "Fraszka cnota" obrazuje odrzucenie dotychczasowych przekonań.
💡 Pamiętaj! Treny IX-XI pokazują stopniowe załamanie się wiary poety w filozofię stoicką - od zwątpienia w mądrość, przez poszukiwanie odpowiedzi, aż po całkowite odrzucenie cnoty.
W Trenie XVI poeta nawiązuje do Cycerona, który również był niekonsekwentny po stracie córki. Podmiot liryczny wskazuje na hipokryzję filozofii, która głosi: "łatwiej rzec niż uczynić". Wiersz kończy się apostrofą do czasu z prośbą o uleczenie ran.