Troska o losy ojczyzny w dziełach Piotra Skargi i Jana Kochanowskiego
Troska o losy ojczyzny jest głównym tematem dwóch kluczowych dzieł polskiej literatury renesansowej: "Kazań sejmowych" Piotra Skargi oraz "Odprawy posłów greckich" Jana Kochanowskiego. Oba utwory, choć różne w formie, łączy głębokie zaangażowanie w sprawy państwowe i dążenie do naprawy Rzeczypospolitej.
Piotr Skarga 1536−1612, jezuita i kaznodzieja na dworze Zygmunta III Wazy, zasłynął jako autor "Kazań sejmowych" i "Żywotów świętych". Jego dzieła cieszyły się ogromną popularnością, o czym świadczą liczne wznowienia i wprowadzenie ich jako lektury szkolnej.
Highlight: "Kazania sejmowe" Skargi, mimo że nigdy nie zostały wygłoszone podczas obrad sejmowych, stały się ważnym głosem w debacie publicznej na temat kondycji państwa polskiego.
W "Kazaniach sejmowych" Skarga wykorzystuje dwie potężne metafory:
- Ojczyzna jako matka - podkreślając, że powinna być ona bliska sercu każdego obywatela, tak jak matka jest bliska dziecku.
- Ojczyzna jako tonący okręt - ostrzegając, że bez odpowiednich działań szlachty, państwo może upaść.
Definition: Kazania sejmowe to zbiór ośmiu kazań o charakterze politycznym, dotyczących najważniejszych kwestii państwowych.
Skarga w swoich kazaniach wykorzystuje liczne środki retoryczne, takie jak:
- Powtórzenia
- Anafory i epifory
- Pytania retoryczne
- Apostrofy
- Apele
- Wyliczenia
- Paralelizmy
- Wykrzyknienia
- Czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej lub mnogiej
- Inwersję szykprzestawny
Example: Przykładem środka retorycznego może być apostrofa "O, nieszczęśliwa Korono Polska!", która podkreśla emocjonalny ton wypowiedzi Skargi.
Jan Kochanowski w "Odprawie posłów greckich" również porusza tematykę polityczną i moralną, ale czyni to w formie dramatu. Utwór ten został napisany na zamówienie z okazji zaślubin i odwołuje się do mitu o wojnie trojańskiej.
Vocabulary: Geneza Odprawy posłów greckich wiąże się z konkretnym wydarzeniem historycznym - uroczystościami weselnymi na dworze Jana Zamoyskiego.
Kochanowski skupia się na wizycie posłów greckich w Troi, wykorzystując tę sytuację jako alegorię do omówienia współczesnych mu problemów politycznych Polski. Dramat ten jest doskonałym przykładem, jak literatura może służyć jako narzędzie do wyrażania troski o losy ojczyzny.
Quote: "Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie, / A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie" - te słowa z "Odprawy posłów greckich" pokazują, jak Kochanowski zwraca się bezpośrednio do rządzących, przypominając im o ich odpowiedzialności.
Zarówno Skarga, jak i Kochanowski, poprzez swoje dzieła, starali się wpłynąć na świadomość polityczną swoich współczesnych. Ich utwory są nie tylko arcydziełami literatury, ale także ważnymi głosami w debacie nad kondycją państwa i obowiązkami obywateli wobec ojczyzny.
