"Medaliony" Zofii Nałkowskiej
"Medaliony" Zofii Nałkowskiej to zbiór 8 krótkich nowel o charakterze dokumentalnym, powstałych na podstawie relacji świadków zbrodni wojennych. Autorka przedstawia fakty w sposób oszczędny i surowy, bez moralizowania czy komentarzy. Jedynym komentarzem jest przejmujące motto: "Ludzie ludziom zgotowali ten los".
Każdy z "Medalionów" opisuje inny aspekt wojennego okrucieństwa. W noweli "Prof. Spanner" poznajemy miejsce, gdzie wyrabiano mydło z ludzkiego tłuszczu, a w "Dnie" - relację byłej więźniarki obozu w Ravensbrück. "Kobieta Cmentarna" opowiada o masowych mordach w warszawskim getcie, a "Przy torze kolejowym" przedstawia obojętność ludzi wobec rannej Żydówki uciekającej z transportu.
W kolejnych częściach ("Dwojra Zielona", "Wiza", "Człowiek jest mocny") autorka dokumentuje nieludzkie traktowanie więźniów, którzy tracili nie tylko życie, ale i człowieczeństwo. Szczególnie wstrząsająca jest historia Michała P., zmuszanego do pracy mimo wyładowania zwłok własnej rodziny, co uzasadniono stwierdzeniem, że "człowiek jest mocny". Ostatnie opowiadanie, "Dorośli i dzieci w Oświęcimiu", ukazuje metody zabijania ludzi w obozach koncentracyjnych.
Zwróć uwagę! Nałkowska celowo unika emocjonalnych opisów i komentarzy. Jej styl - chłodny, rzeczowy, pozbawiony patosu - wzmacnia wymowę tekstu, pokazując, że żadne słowa nie są w stanie oddać grozy opisywanych wydarzeń.