Wypowiedzenia - zdania i równoważniki zdań
Wypowiedzenie to grupa wyrazów powiązanych gramatycznie i treściowo, które przekazują zrozumiałą informację. Możemy je podzielić na dwa główne rodzaje: zdania (które zawierają orzeczenie w formie osobowej) oraz równoważniki zdań (które nie posiadają orzeczenia).
Zdania mogą być pojedyncze (z jednym orzeczeniem) lub złożone (z więcej niż jednym orzeczeniem). Zdania pojedyncze dzielimy na nierozwinięte (mają tylko podmiot i orzeczenie lub samo orzeczenie) oraz rozwinięte (oprócz podmiotu i orzeczenia zawierają też określenia). Przykłady: "Ania uśmiecha się" (nierozwinięte), "Ania wróciła do domu" (rozwinięte).
W zdaniach złożonych wyróżniamy zdania współrzędnie złożone (zdania składowe nie określają się nawzajem, np. "Wrócę do domu i odpocznę") oraz podrzędnie złożone (jedno zdanie określa drugie, np. "Odpocznę, kiedy wrócę do domu").
💡 Warto zapamiętać! Każde wypowiedzenie możemy zakwalifikować jako oznajmujące (przekazuje informację), pytające (wyraża chęć dowiedzenia się czegoś) lub rozkazujące (wyraża polecenie). Gdy dodamy silne emocje, stają się wykrzyknikowe!
Podstawowa budowa zdania pojedynczego zawiera części główne: podmiot (odpowiada na pytanie kto? co?) i orzeczenie (co robi?). Mogą występować też określenia: przydawka, dopełnienie i okolicznik, które rozwijają zdanie i czynią je bardziej precyzyjnym.