Zdania złożone współrzędnie
Zdania złożone współrzędnie to takie, w których zdania składowe mogą istnieć niezależnie od siebie. Uzupełniają się nawzajem i określają. Wyróżniamy cztery rodzaje takich zdań.
Zdania łączne zawierają informacje o czynnościach lub zdarzeniach, które dzieją się równocześnie. Łączą je spójniki: i, oraz, ani, ni, tudzież. Na przykład: "Idę do parku, jem lody, słucham muzyki oraz trenuję."
Zdania rozłączne przedstawiają treści, które wzajemnie się wykluczają. Używamy tu spójników: albo, bądź, czy, lub. Przykład: "Przeczytam książkę albo obejrzę film."
Warto zapamiętać! Wykresy zdań złożonych współrzędnie zawsze przedstawiamy poziomo, z numerami dla każdego zdania składowego, a w miejscu kropek piszemy spójnik.
Zdania przeciwstawne zawierają treści, które są ze sobą w jakiś sposób sprzeczne. Łączą je spójniki: lecz, ale, zaś, natomiast, jednak. Na przykład: "Lubię filmy, ale nie gdy są straszne."
Zdania wynikowe to takie, w których treść pierwszego zdania składowego logicznie wywołuje treść drugiego. Używamy spójników: więc, toteż, zatem, dlatego. Przykład: "Była smutna, więc ją pocieszyłam."
Zdania złożone podrzędnie
W zdaniu złożonym podrzędnie zdania składowe są od siebie zależne. Zdanie nadrzędne jest uzupełniane przez zdanie podrzędne. Łączą je spójniki (że, gdyż, bo, jeśli) lub zaimki względne (który, jaki, gdzie, kiedy).
Zdanie podrzędne może zastępować różne części zdania nadrzędnego, np.:
- Zdanie podmiotowe (kto? co?) - "Zachwyca mnie, że ktoś tak świetnie prowadzi notatki."
- Zdanie orzecznikowe (jaki jest? kim jest?) - "Nadzieja jest tym, co pozwala mu przetrwać."
- Zdanie przydawkowe (jaki? którego? ile?) - "Czytałam książkę, którą mi poleciłaś."