Liczby rzeczywiste

Zbiór liczb rzeczywistych składa się z różnych rodzajów liczb. Mamy tu liczby naturalne (0, 1, 2, 3...), liczby całkowite (...-2, -1, 0, 1, 2...) oraz liczby wymierne, które można zapisać jako ułamek zwykły. Do liczb wymiernych zaliczamy np. 104/1001 czy 0,(37).

Liczby niewymierne to te, których nie możemy zapisać jako ułamek zwykły, jak π czy √5. Nie dają się one przedstawić jako skończony lub okresowy rozwinięcie dziesiętne.

💡 Przy rozwiązywaniu zadań zawsze pamiętaj o kolejności wykonywania działań: najpierw nawiasy, potem potęgi i pierwiastki, następnie mnożenie i dzielenie, a na końcu dodawanie i odejmowanie.

Potęgi

Potęga to skrócony zapis mnożenia tej samej liczby przez siebie. Gdy widzisz a^m, oznacza to, że liczba a (podstawa) jest mnożona przez siebie m razy (wykładnik). Na przykład 2³ = 2 · 2 · 2 = 8.

Pamiętaj o kilku ważnych zasadach: a⁰ = 1 (dla a ≠ 0), a¹ = a, a dla liczb ujemnych a^$-k$ = 1/$a^k$. Dla pierwiastków możemy zapisać a^$m/2$ = √a.

Przy działaniach na potęgach stosujemy wzory: a^m · a^t = a^$m+t$, a^m : a^t = a^$m-t$ oraz $a^m$^t = a^(m·t). Podobnie dla potęg iloczynu i ilorazu: a^m · b^m = (a · b)^m i a^m / b^m = $a/b$^m.

🔑 Monotoniczność potęg jest kluczowa przy porównywaniu: dla a > 1, większa potęga daje większy wynik $a^t < a^m gdy t < m$, ale dla 0 < a < 1 jest odwrotnie $a^t > a^m gdy t < m$.

Pierwiastki

Pierwiastek to odwrotność potęgowania. Zapis √^m a oznacza liczbę b, która podniesiona do potęgi m daje a, czyli b^m = a.

Przy pierwiastkach parzystych (np. √, ⁴√) zawsze musimy pamiętać, że a ≥ 0 – nie możemy wyciągać pierwiastka parzystego stopnia z liczby ujemnej! Z kolei pierwiastki nieparzystego stopnia (np. ³√, ⁵√) działają dla wszystkich liczb rzeczywistych.

Najważniejsze wzory to: √^m a · √^m b = √^m (ab), √^m a / √^m b = √^m $a/b$ oraz $√^m a$^k = √^m $a^k$. Warto zapamiętać, że dla pierwiastka nieparzystego stopnia √^m $a^m$ = a, a dla parzystego √^m $a^m$ = |a|.

🧩 Gdy masz skomplikowane wyrażenie z pierwiastkami, spróbuj doprowadzić je do tego samego stopnia lub zastosować wzory. Pierwiastkowanie to odwrotność potęgowania!

Wyrażenia algebraiczne

Wyrażenie algebraiczne to zbiór liczb i liter połączonych działaniami matematycznymi. Możesz je spotkać w formie jak 4x+7 czy 7$x²+4x+7$.

Jednomian to podstawowy składnik wyrażeń - może być liczbą, literą lub ich iloczynem, np. -7, x, 2x²7y³. Suma algebraiczna to po prostu suma jednomianów. Najważniejsza umiejętność to redukcja wyrazów podobnych, czyli łączenie jednomianów o tych samych literach i potęgach.

Podstawowe przekształcenia to dodawanie $6x+6x=12x$, mnożenie $6x·2x=12x²$, redukcja wyrazów podobnych $3x+2y+71+2x+32=5x+2y+103$, mnożenie sum algebraicznych oraz wyłączanie wspólnego czynnika przed nawias $np. 72x²y+48xy² = 8xy(9x+6y)$.

🔍 Szukaj zawsze sposobu na uproszczenie wyrażenia! Często można znaleźć wspólny czynnik i wyłączyć go przed nawias, co znacznie ułatwia dalsze obliczenia.

Wzory skróconego mnożenia

Wzory skróconego mnożenia to matematyczne skróty, które pozwalają szybko mnożyć lub przekształcać wyrażenia algebraiczne. Zapamiętaj trzy najważniejsze:

Kwadrat sumy: $a+b$² = a² + 2ab + b². Ten wzór mówi, że kwadrat sumy to więcej niż suma kwadratów - dochodzi jeszcze podwójny iloczyn tych liczb.

Kwadrat różnicy: $a-b$² = a² - 2ab + b². Podobnie jak przy kwadracie sumy, ale środkowy składnik jest odejmowany.

Różnica kwadratów: a² - b² = $a+b$$a-b$. Ten wzór pozwala rozłożyć różnicę kwadratów na iloczyn sumy i różnicy.

✨ Przy usuwaniu niewymierności z mianownika mnożymy licznik i mianownik przez taką liczbę, która uczyni mianownik wymiernym, np. 2/√2 · √2/√2 = 2√2/2 = √2.

Procenty

Procent (%) to po prostu setna część liczby - 1% = 1/100. Podobnie promil (‰) to tysięczna część liczby - 1‰ = 1/1000. Łatwo przeliczyć, że 1% = 100‰.

Aby obliczyć p% liczby x, mnożymy $p/100$ · x. Analogicznie, p‰ liczby x to $p/1000$ · x. Dzięki temu możesz łatwo obliczyć np. podatek VAT czy rabat na zakupach.

Ważnym zastosowaniem procentów są obliczenia finansowe. Przy kapitalizacji rocznej, kwota po m latach (Km) wynosi Km = K · $1 + p$^m, gdzie K to początkowy kapitał, a p to roczna stopa procentowa $jako ułamek dziesiętny, np. 5$.

💰 Kapitalizacja odsetek sprawia, że twoje oszczędności rosną szybciej niż przy prostym dodawaniu procentów! Przy stopie 10% rocznie, po 7 latach twój kapitał prawie się podwoi!