Podstawowe pojęcia logiczne

Logika zajmuje się zdaniami, którym możemy przypisać wartość prawdy lub fałszu. Zdanie logiczne to stwierdzenie, o którym da się jednoznacznie orzec, czy jest prawdziwe czy fałszywe. Oznaczamy je małymi literami: p, q, r, s...

Przykładami zdań logicznych są: "Marysia mieszka w Grolu" lub "W czerwcu wyjechałam na obóz". Z kolei pytania ("Czy Ziemia jest płaska?") lub zdania o przyszłości ("Za 10 lat będę lekarzem") nie są zdaniami logicznymi.

W logice używamy wartości: 1 dla prawdy i 0 dla fałszu. Podstawową operacją logiczną jest negacja (oznaczana symbolem ~), która odwraca wartość logiczną zdania - jeśli zdanie p jest prawdziwe, to ~p jest fałszywe.

💡 Ciekawostka: Istnieje zasada podwójnego przeczenia, która mówi, że zaprzeczenie zaprzeczenia przywraca początkową wartość zdania: ~(~p) = p

Operacje logiczne

Koniunkcja (oznaczana symbolem ∧) łączy dwa zdania i jest prawdziwa tylko wtedy, gdy oba zdania składowe są prawdziwe. Przypomina to mnożenie, bo 1 ∧ 1 = 1, ale 1 ∧ 0 = 0. Przykład: "Julia ma psa i kota" jest prawdziwe tylko gdy Julia ma zarówno psa, jak i kota.

Alternatywa (oznaczana symbolem ∨) jest fałszywa tylko wtedy, gdy oba zdania składowe są fałszywe. Działa podobnie do dodawania. Przykład: "Lili lubi banany lub kiwi" jest prawdziwe, gdy Lili lubi przynajmniej jeden z tych owoców.

Implikacja (oznaczana symbolem →) to zdanie w formie "jeżeli p, to q". Jest fałszywa tylko wtedy, gdy poprzednik (p) jest prawdziwy, a następnik (q) fałszywy. Możesz o niej myśleć jak o obietnicy - jest złamana tylko wtedy, gdy obiecałeś (p jest prawdziwe), ale nie dotrzymałeś słowa (q jest fałszywe).

🔑 Zapamiętaj: Implikacja z fałszywym poprzednikiem jest zawsze prawdziwa, niezależnie od wartości następnika!

Równoważność i prawa logiczne

Równoważność (oznaczana symbolem ↔) oznacza, że dwa zdania mają zawsze tę samą wartość logiczną - albo oba są prawdziwe, albo oba są fałszywe. Możemy ją zapisać jako koniunkcję dwóch implikacji: p ↔ q jest równoważne (p → q) ∧ (q → p).

W logice istnieją ważne prawa, które pomagają przekształcać wyrażenia:

Prawo przemienności pozwala zmieniać kolejność zdań w koniunkcji i alternatywie:

• p ∨ q ↔ q ∨ p
• p ∧ q ↔ q ∧ p

Prawo łączności umożliwia zmianę nawiasów:

• (p ∨ q) ∨ r ↔ p ∨ (q ∨ r)
• (p ∧ q) ∧ r ↔ p ∧ (q ∧ r)

🧩 Pomyśl o tym jak o matematyce: w dodawaniu 2+5+3 możesz najpierw dodać 2+5, a potem dodać 3, lub najpierw 5+3, a potem dodać 2. Wynik będzie taki sam!

Więcej praw logicznych

Prawo rozdzielności pozwala "rozdzielić" jedno wyrażenie względem drugiego:

• p ∧ (q ∨ r) ↔ (p ∧ q) ∨ (p ∧ r) - koniunkcja względem alternatywy
• p ∨ (q ∧ r) ↔ (p ∨ q) ∧ (p ∨ r) - alternatywa względem koniunkcji

Te prawa przypominają rozdzielność mnożenia względem dodawania w matematyce, np. 2·(3+4) = (2·3)+(2·4).

Prawo De Morgana pokazuje, jak zaprzeczać złożonym wyrażeniom:

• ~(p ∨ q) ↔ ~p ∧ ~q - zaprzeczenie alternatywy to koniunkcja zaprzeczeń
• ~(p ∧ q) ↔ ~p ∨ ~q - zaprzeczenie koniunkcji to alternatywa zaprzeczeń

Inne ważne własności to:

• Implikacja p → q można zapisać jako alternatywę ~p ∨ q
• Prawo przechodniości implikacji: jeśli p → q i q → r, to p → r

⚠️ Uwaga! Prawo rozdzielności alternatywy względem koniunkcji nie ma odpowiednika w matematyce liczb - nie możesz rozdzielić dodawania względem mnożenia w ten sam sposób!

Dowody logiczne

Dowody logiczne to ciągi zdań prowadzące od założeń do twierdzeń (tez). Sprawdzając poprawność dowodu, możemy użyć tabelki prawdy, która rozważa wszystkie możliwe kombinacje wartości logicznych dla zmiennych występujących w twierdzeniu.

Dla n zmiennych tabelka będzie miała 2^n wierszy. Na przykład, dla twierdzenia z trzema zmiennymi (p, q, r) tworzymy 8 wierszy $2^3=8$, rozważając wszystkie możliwe kombinacje wartości logicznych tych zmiennych.

Twierdzenie jest tautologią (zawsze prawdziwe), jeśli w ostatniej kolumnie tabelki wszystkie wartości to 1. Przykładowo, prawo przechodniości implikacji $(p → q) ∧ (q → r)$ → (p → r) jest tautologią.

Przy przeprowadzaniu dowodu krok po kroku, zaczynamy od założeń i stosując prawa logiki, dochodzimy do tezy.

🔍 Praktyczny przykład: Dowód twierdzenia "Jeśli iloczyn dwóch liczb równa się 0, to przynajmniej jedna z nich jest równa 0" wymaga przejścia od założenia $a·b=0$ do tezy $a=0 ∨ b=0$.

Zastosowanie dowodów

W dowodzeniu twierdzenia "Jeśli iloczyn dwóch liczb równa się 0, to przynajmniej jedna z nich jest równa 0" zaczynamy od formalnego zapisu:

• Założenie (p): a·b = 0
• Teza (q): a = 0 ∨ b = 0

Dowód takiego twierdzenia wymaga zastosowania praw algebry oraz logiki. Musimy pokazać, że przy założeniu a·b = 0, zawsze będzie prawdą, że przynajmniej jedna z liczb jest zerem.

Dzięki umiejętności przeprowadzania dowodów logicznych możesz nie tylko rozwiązywać zadania matematyczne, ale też lepiej analizować różne sytuacje życiowe i podejmować bardziej racjonalne decyzje.

💪 Pamiętaj: Logika to nie tylko abstrakcyjne symbole - to narzędzie, które pomaga nam myśleć precyzyjnie i unikać błędów rozumowania w codziennym życiu!