Podstawowe funkcje trygonometryczne

Trygonometria opiera się na trzech głównych funkcjach, które łączą kąty z wymiarami trójkąta prostokątnego:

Sinus (sin) to stosunek przyprostokątnej naprzeciwko kąta α do przeciwprostokątnej: sin = a/c. Pamiętaj to jako "naprzeciwko przez najdłuższy bok".

Cosinus (cos) to stosunek przyprostokątnej przyległej do kąta α do przeciwprostokątnej: cos = b/c. To po prostu "przyległy przez najdłuższy bok".

Tangens (tg) to stosunek przyprostokątnej naprzeciwko kąta α do przyprostokątnej przy kącie α: tg = a/b. Możesz też zapamiętać, że tg = sin/cos.

💡 Szybka podpowiedź: Nie musisz zapamiętywać wszystkich wzorów! Wystarczy, że zrozumiesz jeden, np. sinus, a pozostałe wyprowadzisz podczas rozwiązywania zadań.

Funkcje trygonometryczne w praktyce

Rozwiązując zadania z trygonometrii, często będziesz korzystać z podstawowych wzorów:

Sinus kąta = przyprostokątna naprzeciwko kąta / przeciwprostokątna Cosinus kąta = przyprostokątna przy kącie / przeciwprostokątna Tangens kąta = przyprostokątna naprzeciwko kąta / przyprostokątna przy kącie

Przy obliczaniu wyrażeń trygonometrycznych kluczowe jest znanie wartości funkcji dla charakterystycznych kątów (30°, 45°, 60°). Patrząc na przykład zadania:

$sin60° - tg30°$² = (√3/2 - √3/3)² = 1/12

Zauważ, że takie obliczenia wymagają znajomości wartości funkcji trygonometrycznych oraz umiejętności przekształcania wyrażeń algebraicznych.

💡 Wskazówka: Warto stworzyć własną małą ściągawkę z wartościami funkcji trygonometrycznych dla kątów 30°, 45° i 60° - zaoszczędzisz mnóstwo czasu podczas rozwiązywania zadań!

Kąty charakterystyczne i zastosowania praktyczne

Warto zapamiętać wartości funkcji trygonometrycznych dla najczęściej używanych kątów:

Trygonometria świetnie sprawdza się w rozwiązywaniu praktycznych problemów. Na przykład, żeby obliczyć kąt, pod jakim promienie słoneczne padają na ziemię, możemy użyć tangensa:

Jeśli drzewo o wysokości 20m rzuca cień o długości 17m, to: tg α = 20m/17m = 1,176... α = 49°

Takie obliczenia pozwalają rozwiązywać realne problemy - od architektury po astronomię!

🌟 Ciekawostka: Starożytni Egipcjanie używali podobnych obliczeń przy budowie piramid, a dziś te same zasady stosują architekci projektujący nowoczesne budynki!

Obliczanie wartości trygonometrycznych

Kiedy masz podany tangens kąta $tg α = 0,4$, możesz obliczyć pozostałe wartości trygonometryczne:

1. Zacznij od narysowania trójkąta prostokątnego z bokami w proporcji tg α = 4k/10k

2. Oblicz długość przeciwprostokątnej używając twierdzenia Pitagorasa: x² = (4k)² + (10k)² = 16k² + 100k² = 116k² x = 2√29k

3. Teraz możesz obliczyć sinus i cosinus: sin α = 4k/x = 2√29/29 cos α = 10k/x = 5√29/29

W zadaniach praktycznych, jak obliczanie wysokości latawca, stosuj funkcje trygonometryczne bezpośrednio: Jeśli latawiec jest na końcu sznurka o długości 20m i tworzy z poziomem kąt 70°, jego wysokość wynosi: sin 70° = d/20, więc d = 20 · sin 70° ≈ 19m

💡 Rada: Przy zadaniach ze świata rzeczywistego zawsze narysuj szkic! Pomoże ci to zidentyfikować, której funkcji trygonometrycznej użyć.

Rozwiązywanie problemów praktycznych

Trygonometria pozwala rozwiązać wiele praktycznych problemów. Na przykład:

Drabina o długości 6,5m oparta o ścianę budynku sięga na wysokość 5,5m. Jaki kąt tworzy z ziemią?

Używając sinusa: sin α = 5,5m/6,5m = 0,8461538... α ≈ 58°

Inny typ zadania wymaga wykorzystania zależności między funkcjami trygonometrycznymi:

Mając sin(90° - α) = 3/10, obliczmy tg α. Wiemy, że sin(90° - α) = cos α = 3/10

Tworzymy trójkąt prostokątny gdzie cos α = 3k/10k. Obliczamy przeciwprostokątną: x² + (3k)² = (10k)² x² = 100k² - 9k² x² = 91k² x = ±√91k = ±9,539...k

Dla kąta ostrego x = 9,539...k, więc: tg α = x/3k = 9,539...k/3k ≈ 3,18k/k = 3,18

💡 Wskazówka: Pamiętaj o związku między kątami dopełniającymi: sin(90° - α) = cos α i cos(90° - α) = sin α. To często upraszcza obliczenia!

Szczególne wartości i tożsamości trygonometryczne

Podczas pracy z funkcjami trygonometrycznymi, czasem trzeba korzystać z tablic lub kalkulatora, aby znaleźć miarę kąta:

a) cos α = 2/7 ≈ 0,29 → α ≈ 73° b) sin α = 0,4 → α ≈ 24° c) tg γ = 6 → γ ≈ 9°

Istnieją też zadania, które można rozwiązać bez tablic, wykorzystując tożsamości trygonometryczne:

sin²α + cos²α = 1 - to fundamentalna tożsamość trygonometryczna!

Przykładowo: sin²10° + sin²80° = sin²10° + cos²10° = 1

Podobnie, dla kątów dopełniających: tg15° · tg75° = tg15° · cotg15° = 1

Te tożsamości pozwalają elegancko rozwiązywać złożone wyrażenia, które na pierwszy rzut oka wyglądają skomplikowanie.

🌟 Sprytna metoda: Kiedy widzisz kąty dające w sumie 90° (jak 20° i 70°), pomyśl o tożsamościach dla sumy kątów: sin(α+β) = sinα·cosβ + cosα·sinβ. Często upraszczają one obliczenia!

Obliczanie brakujących funkcji trygonometrycznych

Często znając wartość jednej funkcji trygonometrycznej kąta ostrego, możesz obliczyć pozostałe. Kluczowa jest tożsamość sin²α + cos²α = 1.

Przykład 1: Jeśli cos α = 0,8 = 4/5, to:

• sin²α + (4/5)² = 1
• sin²α = 1 - 16/25 = 9/25
• sin α = 3/5
• tg α = sin α / cos α = (3/5)/(4/5) = 3/4

Przykład 2: Gdy sin α = 1/4:

• (1/4)² + cos²α = 1
• cos²α = 1 - 1/16 = 15/16
• cos α = √15/4
• tg α = (1/4)/(√15/4) = 1/√15 = √15/15

Takie obliczenia są fundamentem dla rozwiązywania bardziej złożonych problemów trygonometrycznych i przydadzą ci się w wielu dziedzinach nauki.

💡 Rada: Zamiast zawsze stosować wzór tg α = sin α / cos α, czasem prościej jest narysować trójkąt z podanymi wartościami i odczytać brakujące proporcje boków!