Systemy polityczne na świecie
System parlamentarno-gabinetowy wywodzi się z Wielkiej Brytanii. Głową państwa jest monarcha, ale realną władzę sprawuje premier kierujący gabinetem. Cechuje go zasada równowagi między parlamentem a rządem - parlament może pociągnąć rząd do odpowiedzialności, a rząd może rozwiązać parlament.
W systemie prezydenckim, który ukształtował się w USA, prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu. Charakteryzuje go ścisły podział władz - parlament nie może odwołać prezydenta, a prezydent nie może skrócić kadencji parlamentu. Nie można też łączyć funkcji w parlamencie z funkcjami w administracji.
💡 Pamiętaj! W systemie prezydenckim władze są od siebie niezależne, co zapobiega koncentracji władzy w jednych rękach.
System kanclerski, powstały po II wojnie światowej w RFN, przyznaje realną władzę kanclerzowi stojącemu na czele rządu, ograniczając rolę prezydenta. Minimalizuje wzajemne wpływy organów władzy - zmniejsza kolegialność rządu i zakres kontroli parlamentu nad władzą wykonawczą.
System semiprezydencki (Francja) charakteryzuje dualizm władzy wykonawczej sprawowanej przez prezydenta i rząd z premierem. Wiodącą rolę odgrywa prezydent wybierany w wyborach powszechnych, a jego celem jest ograniczenie przewagi władzy ustawodawczej.
W systemie parlamentarno-komitetowym (Szwajcaria) kompetencje władz przenikają się, a władza wykonawcza działa kolektywnie. Parlament formalnie ma pozycję nadrzędną, ale nie może odwołać rządu, a rząd nie może skrócić kadencji parlamentu.
System superprezydencki (Rosja) wzmacnia władzę prezydenta kosztem premiera i rządu. Prezydent stoi ponad innymi organami władzy, może nominować i dymisjonować premiera, ministrów, przewodniczyć spotkaniom rządu i uchylać jego decyzje.