Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu

Trybunał Konstytucyjny jest organem kontrolującym zgodność stanowionego prawa z konstytucją. Jego głównym zadaniem jest eliminowanie z polskiego systemu prawnego przepisów niezgodnych z Konstytucją RP oraz aktów prawnych niższego rzędu, niezgodnych z ustawami.

Highlight: W Trybunale Konstytucyjnym zasiada 15 sędziów, wybieranych przez Sejm RP na 9-letnią kadencję.

Pracą sędziów kieruje prezes TK, który reprezentuje ich przed innymi organami i instytucjami. Prezes i zastępca są powoływani przez Prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne.

Trybunał Stanu jest organem orzekającym o odpowiedzialności konstytucyjnej osób pełniących najwyższe stanowiska w państwie, takich jak prezydent, premier, członkowie rządu, prezes NBP/NIK, posłowie i senatorowie.

Example: Kary wymierzane przez Trybunał Stanu mogą obejmować pozbawienie czynnych i biernych praw wyborczych, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk państwowych, odebranie orderów i odznaczeń, a nawet pozbawienie urzędu.

Skład Trybunału Stanu obejmuje przewodniczącego (Pierwszy Sędzia Sądu Najwyższego), dwóch zastępców oraz 16 członków wybranych na pierwszym posiedzeniu Sejmu RP. Co najmniej połowa z nich musi posiadać wiedzę i kompetencje do zajmowania stanowiska sędziego.

Partycypacja obywatelska w samorządzie

Budżet obywatelski to część pieniędzy wydzielona z budżetu gminy, o której wykorzystaniu decydują członkowie danej wspólnoty. Większość gmin nie ma obowiązku tworzenia budżetu obywatelskiego, z wyjątkiem miast na prawach powiatu, które muszą przeznaczyć na ten cel minimum 0,5% budżetu.

Example: W ramach budżetu obywatelskiego mieszkańcy mogą głosować na projekty takie jak budowa placu zabaw, remont chodnika czy organizacja lokalnego festiwalu.

Obywatelska inicjatywa ustawodawcza to narzędzie pozwalające mieszkańcom na bezpośrednie wpływanie na lokalne prawo. Odpowiednia liczba mieszkańców (od 100 do 300, w zależności od wielkości gminy) może zgłosić do rady gminy propozycję ustawy w celu zmiany lokalnego prawa.

Highlight: W trakcie obrad nad propozycją uchwały może uczestniczyć komitet inicjatywy uchwałodawczej złożony z wnioskodawców.

Te mechanizmy partycypacji obywatelskiej wzmacniają demokrację lokalną i pozwalają mieszkańcom aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu swojego otoczenia.