System prezydencki
System prezydencki charakteryzuje się monizmem władzy wykonawczej, gdzie cała władza wykonawcza spoczywa w rękach prezydenta. W tym systemie ministrowie nie tworzą rządu jako kolegialnego organu władzy. Przykładem państwa o takim ustroju są Stany Zjednoczone.
Główne cechy systemu prezydenckiego:
- Obowiązuje zasada rozdzielności władzy ustawodawczej i wykonawczej
- Prezydent nie może rozwiązać parlamentu
- Prezydent nie posiada inicjatywy ustawodawczej
- Prezydent ma prawo weta
- Brak możliwości odwołania prezydenta lub ministrów przez parlament (z wyjątkiem procedury impeachmentu)
Highlight: W systemie prezydenckim cała władza wykonawcza skupiona jest w rękach prezydenta, co zapewnia silne przywództwo i stabilność rządu.
Example: W Stanach Zjednoczonych prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu, a Kongres pełni funkcję władzy ustawodawczej.
System semiprezydencki
System semiprezydencki charakteryzuje się dualizmem władzy wykonawczej, gdzie władza jest podzielona między prezydenta a radę ministrów. Przykładem państwa o takim ustroju jest Francja.
Główne cechy systemu semiprezydenckiego:
- Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną zarówno przed parlamentem, jak i prezydentem
- Prezydent posiada bardzo szerokie uprawnienia
- Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej
- Prezydent określa kierunki polityki wewnętrznej i zewnętrznej państwa
- Prezydent powołuje i odwołuje premiera
- Prezydent ma prawo wydawania dekretów
Vocabulary: Dualizm władzy wykonawczej - podział władzy wykonawczej między dwa organy, w tym przypadku prezydenta i radę ministrów.
Definition: System semiprezydencki to ustrój polityczny, w którym władza wykonawcza jest podzielona między prezydenta o szerokich uprawnieniach a rząd odpowiedzialny przed parlamentem.
System parlamentarno-gabinetowy
System parlamentarno-gabinetowy charakteryzuje się dualizmem władzy wykonawczej, gdzie władza jest podzielona między głowę państwa (prezydenta lub monarchę) a radę ministrów. Przykładem państwa o takim ustroju jest Wielka Brytania.
Główne cechy systemu parlamentarno-gabinetowego:
- Głowa państwa posiada ograniczone uprawnienia
- Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej
- Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem
- Rząd posiada inicjatywę ustawodawczą
Quote: "System parlamentarno-gabinetowy to ustrój polityczny, w którym rząd jest odpowiedzialny przed parlamentem, a głowa państwa pełni głównie funkcje reprezentacyjne."
Highlight: W systemie parlamentarno-gabinetowym kluczową rolę odgrywa parlament, który kontroluje rząd i może go odwołać poprzez wotum nieufności.