Podstawowe pojęcia społeczne w WOS notatki do matury

Społeczeństwo stanowi najszerszą formę życia zbiorowego, połączoną wspólnymi warunkami życia, kulturą oraz instytucjami. W ramach społeczeństwa funkcjonują różne zbiorowości i grupy społeczne, które tworzą złożoną strukturę społeczną. Zrozumienie tych podstawowych pojęć jest kluczowe dla przygotowania do matury z WOSu.

Definicja: Zbiorowość to grupa ludzi, między którymi wytworzyła się więź społeczna. Może ona przybierać formę wspólnoty $opartej na silnych więziach emocjonalnych$ lub stowarzyszenia $minimum 15 osób o wspólnych celach$.

Funkcjonowanie społeczeństwa można analizować przez pryzmat trzech głównych teorii: funkcjonalnej $społeczeństwo jako całość złożona z wzajemnie powiązanych części$, konfliktu $naturalne ścieranie się różnych interesów$ oraz wymiany $ciągłe wzajemne oddziaływanie jednostek$. Każda z tych perspektyw pozwala lepiej zrozumieć mechanizmy społeczne.

Normy społeczne stanowią fundament życia społecznego. Dzielą się na prawne, moralne, religijne, zwyczajowe i obyczajowe. Ich przestrzeganie zapewnia ład społeczny i prawidłowe funkcjonowanie instytucji społecznych, które działają na rzecz zaspokajania potrzeb danej społeczności.

Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania - Materiały do matury z WOSu

Konflikt społeczny pojawia się, gdy jednostki lub grupy dążą do realizacji swoich celów kosztem innych. Choć często postrzegany negatywnie, może prowadzić do pozytywnych zmian społecznych i wzmacniania grup.

Przykład: Konflikt pokoleniowy między rodzicami a dziećmi może prowadzić do wypracowania nowych form komunikacji i wzajemnego zrozumienia.

Istnieje wiele metod rozwiązywania konfliktów społecznych. Podstawowe to:

• Negocjacje $bezpośrednie rozmowy stron$
• Mediacje $z udziałem bezstronnego mediatora$
• Arbitraż $rozstrzygnięcie przez osobę trzecią$
• Sąd $wiążące rozstrzygnięcie prawne$

Socjalizacja odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu postaw wobec konfliktów. Dzieli się na pierwotną $w rodzinie$ i wtórną $w szerszym środowisku społecznym$. Proces ten wpływa na rozwój umiejętności radzenia sobie z sytuacjami konfliktowymi.

Role społeczne i kontrola społeczna - WOS rozszerzony matura

Role społeczne to zespół praw i obowiązków związanych z pozycją jednostki w społeczeństwie. Często dochodzi do konfliktu ról, gdy oczekiwania związane z różnymi rolami są ze sobą sprzeczne.

Highlight: Kontrola społeczna może być zewnętrzna $system kar i nagród$ lub wewnętrzna $manipulowanie poglądami$. Może też przybierać formę formalną $prawo$ lub nieformalną $zwyczaje$.

Stereotypy i stygmatyzacja to zjawiska wpływające na funkcjonowanie jednostek w społeczeństwie. Stereotyp to uproszczony obraz rzeczywistości, często szkodliwy społecznie. Stygmatyzacja prowadzi do przyjmowania przez jednostki narzuconych im etykiet.

Grupy społeczne stanowią podstawową formę organizacji życia społecznego. Możemy je podzielić na:

• Pierwotne i wtórne
• Ekskluzywne i inkluzywne
• Formalne i nieformalne
• Małe i duże

Struktura społeczna i stratyfikacja - Notatki WOS rozszerzony

Struktura społeczna obejmuje takie elementy jak płeć, wiek, stan cywilny, wykształcenie, stan majątkowy czy miejsce zamieszkania. Warstwa społeczna grupuje ludzi o podobnej pozycji społecznej.

Definicja: Stratyfikacja społeczna to hierarchiczny podział społeczeństwa na warstwy według kryteriów takich jak dostęp do dóbr, władza, prestiż i wykształcenie.

Status społeczny może być przypisany $wynikający z urodzenia$ lub osiągnięty $wypracowany$. Ruchliwość społeczna oznacza zmianę pozycji jednostki w strukturze społecznej - może być pozioma $zmiana grupy$ lub pionowa $awans/degradacja$.

Rodzina jako podstawowa komórka społeczna może przyjmować różne formy organizacyjne:

• Patriarchalna $dominacja mężczyzny$
• Matriarchalna $dominacja kobiety$
• Partnerska $równy podział obowiązków$
• Nuklearna $dwupokoleniowa$

Społeczeństwo i Mobilność Społeczna

Mobilność społeczna to kluczowy element dynamiki społecznej, który występuje w dwóch głównych formach. WOS notatki do matury szczególnie podkreślają mobilność wewnątrzpokoleniową, zachodzącą w obrębie jednego pokolenia, oraz międzypokoleniową, odnoszącą się do zmiany pozycji jednostki względem jej przodków.

W kontekście Materiałów do matury z WOSu istotne jest zrozumienie pojęcia społeczeństwa otwartego, które charakteryzuje się swobodą myśli i przekonań oraz możliwością swobodnego przemieszczania się w hierarchii społecznej. Przeciwieństwem jest wykluczenie społeczne, które uniemożliwia jednostce pełne uczestnictwo w życiu społecznym z przyczyn od niej niezależnych.

Definicja: Społeczeństwo otwarte to typ organizacji społecznej, w którym jednostka ma pełną swobodę decyzji i możliwość awansu społecznego, niezależnie od pochodzenia czy statusu początkowego.

Rozwój społeczeństw można podzielić na cztery główne etapy: pierwotne $koczownicze$, tradycyjne $rolnicze$, przemysłowe $industrialne$ i poprzemysłowe $usługowe$. Każdy z tych etapów charakteryzuje się odmiennymi cechami w zakresie organizacji życia społecznego, gospodarki i relacji międzyludzkich.

Zmiany Społeczne i Tożsamość Narodowa

WOS rozszerzony matura wymaga zrozumienia procesów zmian społecznych, które mogą przebiegać na dwa sposoby: jako rewolucja $gwałtowna zmiana$ lub reforma $stopniowa transformacja$. Istotnym elementem jest też pojęcie dewiacji społecznej i związanych z nią sankcji społecznych.

Szczególnie ważnym zagadnieniem w ramach Notatki WOS rozszerzony jest koncepcja narodu, którą można rozpatrywać w trzech ujęciach: naturalistycznym, politycznym i kulturowym. Każde z nich podkreśla inne aspekty tworzenia się wspólnoty narodowej.

Highlight: Patriotyzm to postawa szacunku wobec ojczyzny, połączona z wypełnianiem konstytucyjnych obowiązków, w przeciwieństwie do nacjonalizmu, który może prowadzić do poczucia wyższości nad innymi narodami.

W kontekście relacji międzynarodowych należy zwrócić uwagę na zjawiska takie jak kosmopolityzm, szowinizm, ksenofobia i rasizm, które wpływają na kształtowanie się stosunków między narodami i grupami etnicznymi.

Mniejszości Narodowe i Etniczne w Polsce

Zgodnie z ustawą z 2005 roku, którą często porusza Matura WOS 2023, w Polsce wyróżniamy trzy kategorie mniejszości: narodowe $9 grup$, etniczne $4 grupy$ oraz posługującą się językiem regionalnym $Kaszubi$.

Przykład: Mniejszość romska w Polsce liczy około 17 tysięcy osób i charakteryzuje się własną kulturą, tradycjami oraz historycznym koczowniczym trybem życia.

Szczególnie interesującym przypadkiem są Tatarzy, którzy stanowią przykład długotrwałej integracji mniejszości z polskim społeczeństwem. Zamieszkują głównie Podlasie, a ich obecność na ziemiach polskich sięga XIV wieku.

Słownictwo: Mniejszość etniczna różni się od narodowej tym, że nie posiada własnego państwa, choć ma odrębną kulturę, język i tradycje.

Kultura i Społeczeństwo Obywatelskie

WOS matura pojęcia obejmują różne wymiary kultury: narodową, masową, ludową, wysoką i alternatywną. Każdy z tych wymiarów ma własną specyfikę i rolę w kształtowaniu tożsamości społecznej.

Istotnym elementem współczesnego społeczeństwa jest pluralizm kulturowy i tolerancja, które umożliwiają współistnienie różnych grup przy zachowaniu ich odrębności. Materiały do matury z WOSu podkreślają znaczenie społeczeństwa obywatelskiego jako przestrzeni aktywności obywatelskiej niezależnej od państwa.

Definicja: Społeczeństwo obywatelskie charakteryzuje się wysokim stopniem zaangażowania obywateli w sprawy publiczne oraz zdolnością do samoorganizacji.

Demokracja, zarówno w formie pośredniej jak i bezpośredniej, stanowi fundament funkcjonowania współczesnego społeczeństwa obywatelskiego, umożliwiając obywatelom wpływ na decyzje polityczne poprzez różne formy partycypacji.

Opinia Publiczna i Media w Społeczeństwie

Opinia publiczna stanowi fundamentalny element współczesnej demokracji, będąc zbiorem poglądów i ocen wyrażanych przez członków społeczeństwa. WOS jako przedmiot szczególnie skupia się na zrozumieniu mechanizmów jej funkcjonowania i wpływu na procesy społeczno-polityczne.

W Polsce główne ośrodki badania opinii publicznej to CBOS $Centrum Badania Opinii Społecznej$ oraz OBOP $Ośrodek Badania Opinii Publicznej$. Prowadzą one regularne badania na próbach reprezentatywnych, które pozwalają poznać rzeczywiste poglądy społeczeństwa. Materiały do matury z WOSu często zawierają analizy wyników tych badań.

Definicja: Próba reprezentatywna to starannie wyselekcjonowana grupa respondentów, której opinie można uznać za odzwierciedlenie poglądów całej badanej populacji. Błąd statystyczny określa margines możliwej różnicy między wynikiem sondażu a rzeczywistym stanem rzeczy.

Mass media, często nazywane "czwartą władzą", odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu opinii publicznej. Wolność słowa stanowi podstawę ich funkcjonowania, gwarantując możliwość swobodnego wyrażania poglądów i dostęp do informacji. WOS notatki do matury podkreślają znaczenie krytycznego podejścia do przekazów medialnych.

Marketing Społeczny i Kampanie Społeczne

Marketing społeczny wykorzystuje techniki marketingu komercyjnego do realizacji celów społecznych. WOS rozszerzony matura wymaga zrozumienia różnicy między marketingiem komercyjnym a społecznym, który koncentruje się na poprawie dobrostanu społeczeństwa.

Przykład: Kampanie społeczne to niekomercyjne działania mające na celu zwrócenie uwagi na konkretne problemy społeczne. Przykładem może być kampania przeciw prowadzeniu pojazdów pod wpływem alkoholu czy akcje promujące segregację odpadów.

Organizacje prowadzące kampanie społeczne mogą działać w różnych formach prawnych. Te podlegające rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym muszą posiadać statut, podczas gdy niektóre inicjatywy obywatelskie mogą działać bez formalnej rejestracji, opierając się wyłącznie na składkach członkowskich.

WOS notatki pdf często zawierają szczegółowe omówienie różnic między różnymi formami organizacji społecznych i ich wpływem na skuteczność prowadzonych działań. Zrozumienie tych zagadnień jest kluczowe dla matury WOS 2023 i kolejnych lat.