Alternatywny zapis:

- elementy nieożywione ekosystemu) Biom - zespół podobnych biocenoz występujących na dużych obszarach. Biosfera - przestrzeń, w której żyją organizmy, obejmująca dolną część atmosfery, powierzchniowe warstwy litosfery i prawie całą hydrosferę. 5. Nisza ekologiczna, a siedlisko Nisza ekologiczna wszystkie wymagania istotne dla życia, wzrostu i rozmnażania się osobnika lub gatunku, oraz funkcja jaką pełni w biocenozie. Obejmuje: Warunki środowiska - temperatura, wilgotność, nasłonecznienie ● Zasoby środowiska - pokarm, sole mineralne, CO2, energia słoneczna • Powiązania organizmu z innymi organizmami – konkurencja, drapieżnictwo ● Siedlisko przestrzeń fizyczna, w której występuje dany osobnik lub gatunek. Może dotyczyć obszaru lądowego lub wodnego. Często wyodrębniony na podstwie cech geograficznych, klimatycznych, glebowych. W tym samym siedlisku mogą występować organizmy o różnych niszach ekologicznych. 6. Klasyfikacja czynników środowiska Czynniki abiotyczne - elementy środowiska nieożywionego, takie jak składniki klimatu (temperatura, nasłonecznienie, wiatr, ciśnienie, opady atmosferyczne, wilgotność powietrza) oraz czynniki podłoża (zawartość wody i soli mineralnych, struktura i żyzność gleby) • Czynniki biotyczne elementy środowiska ożywionego, czyli oddziaływania wewnątrzgatunkowe i międzygatunkowe 7. Tolerancja ekologiczna organizmów Jest to zdolność przystosowania się organizmu do zmian czynników środowiska bez szkody dla jego rozwoju i życia. Prawo minimum - możliwość rozwoju organizmu określa ten składnik, który występuje w ilości niewystarczającej w stosunku do zapotrzebowania organizmu. Jest to czynnik ograniczający, gdyż pomimo odpowiedniego stężenia wszystkich innych składników, ogranicza wzrost i rozwój organizmu. Prawo tolerancji ekologicznej - bytowanie organizmów określają dwie skrajne wartości czynnika ograniczającego: wartość minimalna i maksymalna. Wyznaczają zakres zmienności czynnika środowiska, w którym organizm może funkcjonować. Przekroczenie tych wartości może doprowadzić do zgonu organizmu. Zakres tolerancji ekologicznej Temperatura • eurytermiczne stenotermiczne Światło: euryfotyczne stenofotyczne spełnianie czynności życiowych Wilgotność: pessimum dolny punkt krytyczny Zasada współdziałania czynników minimalne, maksymalne i optymalne wartości dowolnego czynnika nie są stałe. Mogą ulegać zmianą w zależności od innych czynników. Zakres tolerancji ekologicznej jest węższy u osobników młodocianych. Wraz z wiekiem zakres ten się poszerza. Zasolenie: 8. Eurybionty i stenobionty Eurybionty - gatunki o szerokim zakresie tolerancji w stosunku do danego czynnika. Stenobionty - gatunki o wąskim zakresie tolerancji w stosunku do danego czynnika. euryhydryczne • stenohydryczne ● euryhaliczne • stenohaliczne przeżycie Jeden gatunek może wykazywać odmienny zakres tolerancji ekologicznej do dwóch różnych czynników środowiska. Przykłady gatunków w zależności do rodzaju czynnika środowiskowego: wzrost rozmnażanie optimum natężenie czynnika środowiska pessimum górny punkt krytyczny 9. Tolerancja ekologiczna, a rozmieszczenie organizmów Organizmy zależnie od własnego zakresu tolerancji ekologicznej osiedlają się w takich miejscach, gdzie warunki będą sprzyjały ich rozwojowi. 10. Formy ekologiczne roślin w zależności od dostępności wody Charakterystyka Formy ekologiczne Hydrofity Higrofity Mezofity Kserofity ● ● rośliny stale żyjące w wodzie pobierają wodę całą powierzchnią ciała słabo rozwinięty system korzeniowy lub jego brak cienkie, elastyczne łodygi - nie stawiają oporu prądom wodnym cienkie, delikatne blaszki liściowe • słabo wykształcone tkanki przewodzące brak tkanek wzmacniających - unoszą się w toni wodnej, dlatego nie potrzebują ● ● Rośliny • miękisz powietrzny (aerenchyma) w łodygach pływających: i liściach- unoszenie roślin na wodzie przez gromadzenie powietrza W pustych przestrzeniach; również zbiornik tlenu potrzebnego do oddychania wzmocnienia mała ilość aparatów szparkowych lub ich brak - CO₂ pobierane w postaci rozpuszczonej w wodzie • żyją w środowisku stale wilgotnym rosną w miejscach zacienionych słabo rozwinięty system korzeniowy czerpać wodę z powietrza delikatne łodygi duże, cienkie blaszki liściowe - intensywna transpiracja nie zamykają aparatów szparkowych, bo mają duży dostęp do wody, dlatego nie muszą jej oszczędzać cienka warstwa kutykuli brak kutykuli duża ilość chloroplastów mogą przystosowane do środowiska o umiarkowanej wilgotności dobrze rozwinięty system korzeniowy dobrze wykształcone tkanki przewodzące, mechaniczne, okrywające i miękiszowe charakteryzują się zmiennością sezonową Odporne na suszę wywołaną: brakiem wody, niską temperaturą, dużym zasoleniem Rośliny zanurzone W wodzie: ● ● Przykłady ● rzęsa wodna grążel żółty grzybienie białe Rośliny ziemno-wodne: ● jeżogłówka gałęzista strzałka wodna ● moczarka kanadyjska rogatek wywłócznik O ● niecierpek pospolity zawilec gajowy szczawik zajęczy ● rzeżucha łąkowa ● liściach fasola drzewa liściaste Sklerofity: potrafią silnie ograniczyć transpirację - zdolne do przetrwania długiej suszy dobrze rozwinięty system. korzeniowy sięgający w głąb ziemi małe, twarde, skórzaste liście sztywne łodygi - przy silnej redukcji liści przejmują funkcje fotosyntetyczne aparaty szparkowe głęboko ukryte ograniczenie transpiracji gruba warstwa kutykuli · Sukulenty ● oleander ● WE'RE przystosowane do magazynowania wody ● słabo ● rozwinięty system korzeniowy, kaktus rozgałęziony w powierzchniowej warstwie Sukulenty liściowe: gleby grube, mięsiste liście magazynujące wodę (miękisz spichrzowy) lub liście przekształcone w ciernie (zmniejszenie transpiracji), a wtedy woda magazynowana jest w łodydze gruba warstwa kutykuli Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi powyżej 170mg/m³ Pustynia porostowa lub brak porostów Duże miasta i ośrodki przemysłowe eukaliptus akacja Wrzos Sukulenty łodygowe: wilczomlecz ● agawa ● aloes 11. Bioindykatory - gatunki wskaźnikowe Są to gatunki wrażliwe na zmiany środowiska o dobrze znanych wymaganiach ekologicznych. Jego obecność w danym miejscu wskazuje na dane warunki środowiska. Ich obecność świadczy o stanie zanieczyszczenia środowiska. 12. Skala porostowa - ocena zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem węgla Strefa I rojnik rozchodnik Strefa II • Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi 170-100mg/m³ Porosty o plesze skorupiastej Zadrzewione obszary miast i ośrodków przemysłowych ● Strefa III • Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi 100-70mg/m³ ● Porosty o plesze skorupiastej lub listkowatej Zadrzewione obszary miast ● Strefa IV ● ● Strefa V ● Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi 70-50mg/m³ Porosty o plesze listkowatej, rzadko krzaczkowatej Obszary leśne w pobliżu miast i ośrodków przemysłowych Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi 50-40mg/m³ Porosty o plesze listkowatej i krzaczkowatej Duże obszary leśne Strefa VI ● Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi 40-30mg/m³ ● Porosty o wszystkich rodzajach plech • Rozległe naturalne kompleksy leśne Strefa VII • Zawartość SO₂ w powietrzu wynosi mniej niż 30mg/m³ ● Porosty o plesze krzaczkowatej oraz gatunki bardzo wrażliwe na zanieczyszczenia Nieliczne strefy o prawie czystym powietrzu ●