Determinacja płci u człowieka
Każdy z nas ma w komórkach kariotyp - kompletny zestaw 23 par chromosomów, z czego ostatnia para to chromosomy płci. U kobiet występują dwa chromosomy X, a u mężczyzn chromosom X i Y. Pozostałe 22 pary to chromosomy autosomalne, identyczne dla obu płci. Fotograficzne przedstawienie wszystkich chromosomów ułożonych w pary nazywamy kariogramem.
O płci człowieka decyduje przede wszystkim obecność genu SRY znajdującego się na chromosomie Y. Ten kluczowy gen powoduje, że zawiązki gonad przekształcają się w jądra. Jeśli chromosom Y z genem SRY jest nieobecny, rozwija się płeć żeńska. Ciekawostką jest, że chromosom Y w większości składa się z nieaktywnej genetycznie heterochromatyny.
Warto wiedzieć, że mężczyzna to hemizygoyta - posiada tylko jeden allel danego genu związanego z chromosomem X XAYlubXaY. W wyniku mejozy kobiety wytwarzają gamety zawsze z chromosomem X, a mężczyźni po 50% gamet z chromosomem X i 50% z chromosomem Y, co daje równe prawdopodobieństwo urodzenia dziecka każdej z płci.
Ciekawostka: U kobiet aktywny jest tylko jeden chromosom X! Drugi ulega inaktywacji podczas wczesnego rozwoju zarodkowego, tworząc tzw. ciałko Barra. Proces ten jest losowy i odwracalny - przed oogeneząą nieaktywny chromosom X zostaje reaktywowany.