Jedność budowy i funkcjonowania organizmów

Jedność budowy i funkcjonowania organizmów polega na podobieństwach chemicznych i strukturalnych między różnymi królestwami organizmów. Narządy szczątkowe to pozostałości po ewolucyjnych przodkach, które nie pełnią istotnej roli u współcześnie żyjących organizmów.

Definicja: Struktury homologiczne mają wspólne pochodzenie i podobną budowę wewnętrzną, ale mogą różnić się wyglądem ze względu na przystosowanie do pełnienia różnych funkcji.

Definicja: Struktury analogiczne mają podobny wygląd, ale różną budowę wewnętrzną i pochodzenie, co świadczy o braku bliskiego pokrewieństwa między gatunkami.

Vocabulary: Konwergencja to upodabnianie się do siebie organizmów, które nie są blisko spokrewnione, pod wpływem podobnych czynników środowiska.

Mechanizmy ewolucji

Karol Darwin sformułował główne założenia teorii ewolucji, opierając się na obserwacjach z wysp Galapagos. Zauważył, że izolacja geograficzna może prowadzić do powstania nowych gatunków pod wpływem odmiennych czynników środowiskowych.

Highlight: Wyspy Galapagos są uważane za kolebkę teorii ewolucji ze względu na występujące tam endemiczne gatunki, takie jak żółw słoniowy, legwan morski czy pingwin równikowy.

Dobór naturalny, kluczowy mechanizm ewolucji według Darwina, opiera się na konkurencji organizmów o ograniczone zasoby środowiska. Przeżywają osobniki najlepiej przystosowane do warunków środowiska.

Definicja: Dobór sztuczny to działania człowieka zmierzające do uzyskania organizmów hodowlanych o pożądanych cechach poprzez konsekwentne wybieranie do rozrodu osobników o określonych cechach przez wiele pokoleń.

Rodzaje doboru

Dobór naturalny i sztuczny różnią się kilkoma kluczowymi aspektami:

1. W doborze naturalnym o selekcji osobników decyduje środowisko, a proces jest przypadkowy. Przeżywają najsilniejsze osobniki, co prowadzi do powstania nowych gatunków.

2. W doborze sztucznym o selekcji decyduje człowiek, a proces jest celowy. Do rozrodu dopuszczane są osobniki o pożądanych cechach, co prowadzi do powstania nowych hodowlanych ras i odmian.

Highlight: Podstawowym mechanizmem ewolucji jest dobór naturalny, podczas gdy dobór sztuczny jest wykorzystywany przez człowieka w hodowli roślin i zwierząt.

Stanowisko systematyczne człowieka

Człowiek należy do:

• Królestwa: zwierzęta
• Typu: strunowce
• Podtypu: kręgowce
• Gromady: ssaki
• Rzędu: naczelne
• Nadrodziny: człekokształtne
• Rodzaju: Homo
• Gatunku: Homo sapiens

Highlight: Charakterystyczne cechy człowieka obejmują budowę komórkową, cudzożywność, zdolność aktywnego ruchu, strunę grzbietową, szkielet wewnętrzny, odżywianie młodych mlekiem matki, stałocieplność, pokrycie ciała włosami, dobrze rozwinięty zmysł wzroku, zredukowany ogon i wyprostowaną postawę.

Vocabulary: Formy pośrednie w ewolucji człowieka to gatunki łączące cechy wcześniejszych hominidów z cechami współczesnego człowieka, np. Australopithecus afarensis czy Homo erectus.

Systematyka człowieka

Przedstawienie miejsca człowieka w systematyce organizmów żywych.

Vocabulary: Systematyka określa przynależność człowieka do królestwa zwierząt, typu strunowców, gromady ssaków i rzędu naczelnych.

Highlight: Charakterystyczne cechy człowieka obejmują dwunożność, wyprostowaną postawę ciała i rozwinięty mózg.

Człowiekowate

Omówienie relacji między człowiekiem a innymi naczelnymi.

Example: Goryle, gibony i szympansy jako najbliżsi krewni człowieka.

Highlight: Wspólne cechy człowiekowatych: obuoczne widzenie, rozróżnianie barw, chwytne dłonie i rozbudowane mięśnie mimiczne.

Źródła wiedzy o ewolucji

Ewolucja to proces stopniowych zmian w budowie ciała, sposobie życia i cechach gatunkowych organizmów, prowadzący do powstania nowych gatunków. Dowody ewolucji dzielą się na bezpośrednie i pośrednie. Do bezpośrednich należą skamieniałości, formy pośrednie i żywe skamieniałości, natomiast pośrednie dowody dostarczane są przez różne dziedziny nauki, takie jak paleontologia, anatomia i genetyka.

Definicja: Skamieniałości to szczątki i ślady działalności organizmów zachowane w skałach ziemskich, stanowiące ważne źródło wiedzy o przeszłości.

Proces powstawania skamieniałości polega na zastąpieniu muszli, kości lub innych części ciała przez minerały, takie jak krzemionka czy węglan wapnia.

Przykład: Formy pośrednie to organizmy łączące cechy dwóch różnych grup systematycznych, np. archeopteryks (cechy gadów i ptaków) czy tiktaalik (cechy ryb i płazów).

Highlight: Żywe skamieniałości to pojedyncze gatunki, które przetrwały do dziś, mimo że ich bliscy krewni już dawno wymarli, np. dziobak, latimeria czy łodzik.