Rodzaje zmienności organizmów
Zmienność to występowanie różnic między cechami osobników w obrębie jednego gatunku. Możemy zaobserwować to u ludzi (różnice we wzroście, kolorze oczu) czy roślin (różnice w wysokości pędów czy kształcie nasion).
Wyróżniamy dwa główne rodzaje zmienności: niedziedziczną (środowiskową, modyfikacyjną, fluktuacyjną) oraz dziedziczną (genetyczną). Zmienność środowiska wpływa na organizmy bez zmieniania ich informacji genetycznej. Cechy ukształtowane przez środowisko nie są przekazywane potomstwu, natomiast dziedziczony jest zakres wahań tych cech, nazywany normą reakcji genotypu.
Zmienność genetyczna to zróżnicowanie genotypów jednego gatunku. Informacja genetyczna jest przekazywana potomstwu, a każdy osobnik (poza bliźniakami jednojajowymi) ma unikalny genotyp. Wyróżniamy tu zmienność rekombinacyjną (wynikającą z procesów płciowych) oraz mutacyjną (wynikającą z nagłych zmian w DNA).
Warto zapamiętać! Szeroka norma reakcji genotypu zwiększa szanse przetrwania organizmu w zmieniającym się środowisku, podczas gdy wąska norma może prowadzić do zbyt dużej specjalizacji, co jest ryzykowne przy zmianach warunków życia.
W obrębie zmienności możemy też mówić o zmienności ciągłej (cechy ilościowe jak wzrost czy masa ciała) oraz nieciągłej (cechy jakościowe jak grupy krwi). U bakterii występuje dodatkowo poziomy transfer genów poprzez koniugację, transdukcję i transformację, co zwiększa ich zmienność genetyczną i zdolności adaptacyjne.