Alternatywny zapis:

ssaków dwunożnych ● odcinek kryżowy - kręgi 2rastają się ze sobą, tworąc mocne oparcie dia obręczy miednicowej odcinek ogonowy - różna liczba kręgów, zależna od funkcji ogona • szkielet klatki piersiowej zebra zrośnięte chrąstką 2 most kiem Szkielet obręczy i kończyn: Obręcz barkowa -> paryste topatki, dwa obojczyki u grup, których predstawiciele wykonują ruchy odwodzące i przywodząće kończyną górną -> Obręcz miednicowa →→ zrośnięła 2 odcinkiem krzyżowym; budują ją pazyste kości miednicowe kości czaszki łopatka kość ramienia kość promieniowa kość łokciowa kości nadgarstka kości śródręcza kręgi szyjne kręgi lędźwiowe kręgi piersiowe ל- żebra kość udowa rzepka kość piszczelowa kość biodrowa kości stępu kości śródstopia kości palców kość krzyżowa kręgi ogonowe kość łonowa kość kulszowa kość strzałkowa 20 UKŁAD POKARMOWY ->zależy od tego roślinożerność, mięsożerność, wszystkożerność uzębienie i długość jelit -> roślinożercy mają dłuższe przewody pokarmowe prewód pokarmowy: 1. jama gębowa 2ęby: • rozdrabnianie pokarmu tkwią w zębodołach szczęki i żuchwy jeden lub kilka koreni, szyjka i korona • subst. budulcowa a pry koronie szkliwem • dwie generacje -> mleczne i state heterodonty2m -> zróżnicowanie budowy zębów siekacze, kły i zęby policzkowe (predtronowe i tronowe) człowiek trzonowce krowa 2. gardziel 3. pretyk 4. żołądek zębina pry KOReniu okryta cementem, przedtrzonowce kły wilk bóbr siekacze jelito cienkie żwacz - czepiec - księgi żwacz język-> przesuwanie pokarmu, formowanie kęsów i potykanie; kubki smakowe; niekiedy pokryty lepkim świzem, długi i ruchuwy (chwytanie owadów) • ślininianki -> wydzielanie do jamy gębowej śliny. pokarmu i wstępne trawienie -> amylaza Suinowa - trawieniec przełyk księgi czepiec trawieniec • mięsożercy -> prosty, jednokomorowy; wstępne trawienie białek rosunożercy - duży, wielokomorowy; obecność symbiotycznych mikroorganizmów rozkładających celulozę -> preżuwacze - 4 komory: • żwacz -> żyją w nim symbiotyczne organizmy, potem pokarm jest zwracany do jamy gębowej, a tam zostaje prezuty i po połknięciu trafia ďalej do: 5. jelito cienkie -> wchłanianie • wątroba (żółć) i trustka ( enzymy hydrolityczne) 6. jelito grube i odbyt / kloaka u štekowców nawilżanie • pęcherzykowate płuca • powietre dociera przez drogi oddechowe: jama nosowa -gardziel krtań -> oddzielona od gardzieli nagłośniąi znajdują się w niej dwa fatdy śluzówki - struny głosowe ωκί -> tchawica rozdziela się na dwa osknela główne OskRela główne -> wnikają do płuc, gdzie się rozgałęziają i tworzą coraz drobniejsze oskReliki ściany pęcherzyków płucnych -> nabłonek jednowarstwowy płaski oraz są oplecione siecią naczyń krwionośnych - wymiana tienu i dwutlenku węgla między nimi a krwią miliony pęcherzyków -> duża powierzchnia wym, gazowej wentylacja ptuc -> ruchy klatki piersiowej i pnepony • prepona -> mięsień oddzielający jamę klatki piersiowej i brzusznej powietrze wdychane powietrze wydychane ● - ● - UKŁAD ODDECHOWY WYDECH żebra przepona WDECH x = mięśnie międzyżebrowe X skurcz mięśni międzyżebrowych zewnętrznych -płuco -X x = pnepona UKŁAD KRWIONOŚNY • serce • dwa Obiegi - płucny/maty i obwodowy/duży -> dwa predsionki i dwie komory jego prawa część / żylna -> zbiera krew bogatą й со2 i +toczy ja do tetnic pruспусп • Lewa część / tętnicza -> 2biera krew bogatą w tien i przekazuje ją do systemu tętnic, które rozprowadzają ją po całym ciele erytrocyty nie mają jądra komórkowego, co pozwala na transport większej ilości tlenu Na podstawie: E.P. Solomon, L.R. Berg, D.W. Martin, Biologia, Warszawa 2014. tętnica płucna aorta prawy przedsionek prawa komora żyła rozluźnienie mięśni międzyżebrowych zewnętrznych pluco -X krew pozbawiona tlenu naczynia włosowate płuc krwiobieg mały krwiobieg duży naczynia włosowate w innych narządach żyła płucna lewy przedsionek lewa komora tętnica krew natleniona UKŁAD NERWOWY • najlepiej rozwinięty spośród wszystkich zwierząt • mozgowie: kresomózgowie -> dwie półkule otoczone korą mózgową między mózgowie śródmózgowie móżdżek-> dwie półkule pokryte korą móżdżku • rdzeń przedłużeniowy ● ל- · kora mózgowa -> jej rozwój i zwiększenie powierzchni spowodowały rozwój zdolności kojarzenia, analizy, zapamiętywanie oraz powstanie życia społecznego • kora móżdżku -> bardzo dobra koordynacja ruchowa narządy zmystów: narząd węchu -> duże rozmiary w rozbudowanej jamie nosowej •ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne ● echolokacja -> • 2 myst dołyku - wibrysy oraz receptory w2rok • nanad smaku -7 -> wysyłanie dźwięków o wysokiej częstotliwości UKŁAD WYDALNICZY nerki typu zanercza nerki ostateczne • nefron →→ podstawowa jednostka funkcjonalna nerki: -> •ciatko nefronu -> • Kanalik nerkowy filtracja • kłębuszek nerwowy -> kłębkowa - prepływ wody substancji 2 osocza krwi do torebki kiębuszka -> moc2 pierwotny • następnie jest filtrowany .ш капаики -> mocz ostateczny •drogi wyprowadzające: • moczowody • pęcher moczowy • cewka moczowa/kloaka cewka nerkowa kręta drugiego rzędu ·ssaki są ureoteliczne (cykl mocznikowy, watroba) żyła międzypłacikowa Icewka zbiorcza ciałko nerkowe cewka nerkowa kręta pierwszego rzędu cewka prosta tętnica międzypłacikowa żyła międzypłatowa tętnica międzypłatowa główny produkt przemiany materii to mocznik ● rozdzielnopłciowość dymorfizm płciowy zapłodnienie wewnętrzne i rozwój prosty owodniowce • przeważnie żyworodne ● ● ROZMNAŻANIE I ROZWÓJ ● ● -> ● • ściśle związane 2: wielkością ciała -> jeśli stosunek powierzchni do objęłości ciata jest duży, powoduje znaczne straty energii w postaci ciepta - mate zwierzęta mają wysokie tempo metabolizmu i duże zapotrzebowanie energetyczne w porównaniu do większych zwierząt pęcherzyk żółtkowy, owodnia, omocznia i kosmówka • łożyskowce • zarodek rozwija się w macicy i odżywia się za pomocą tożyska • Tożysko-> naňad płodowy składający się 2 części płodowej (rozbudowanej kosmówki) i 2 części matczynej (zmodyfikowanej błony śluzowej macicy) jest połączone 2 prodem za pomocą sznura pępowinowego • forbacze-> nie wykształcają tożyska jedyne ssaki jajorodne to stekowce - nie mają również sutków, więc młode zlizują mleko 2 sierści matki POTRZEBY ENERGETYCZNE • aktywność życiowa zwierzęta o dużej aktywności ruchowej mają wyższą temperaturę ciała i wyższe tempo i poziom metabolizmu -> • temperatura ciata -> wysoka temp. jest warunkowana przez procesy metaboliczne - mechanizm termoregulacji ל- termoregulacja zdolność do utrzymania temperatury ciata w zakresie optymalnym dla organizmu mechanizmy anatomiczno fizjologiczne: • wytwakanie pokrywy włosowej ● · regulacja przepływu krwi • regulacja pocenia się lub ziania • gromadzenie tkanki tłuszczowej • wytwarzanie ciepła przez mięśnie • wymiana ciepta między krwią cieplejszą a chłodniejszą •sen zimowy mechanizmy behawioralne specyficzne zachowania mające na celu ogranie lub ochłodzenie organizmu -> adaptacje do niskiej temperatury: • hibernacja • sen zimowy • owłosienie • 2bieranie się w grupy warstwa tkanki tłuszczowej • pokrywa włosowa zatrzymująca promieniowanie podczerwone i wchłaniająca uv ● ● auże uszy 2ianie mata aktywność ruchowa kąpiele w wodzie lub błocie • pokrywa włosowa odbijająca światto • przeciwprądowa wymiana ciepta uzupełnianie strał wody poprzez utlenianie zmagazynowanego tłuszczu RÓŻNORODNOŚĆ ● adaptacje do wysokiej temperatury: aktywność w nocy ● prassaki: wypromieniowanie ciepta 2 Organizmu jajorodność, brak sutków i zębów, kloaka Issaki niższe: •torbacze. brak tożyska, krółka ciąża, młode rozwijają się w torbie lęgowej • łożyskowce • naczelne chwytne kończyny przednie zakończone paznokciami, przeciwstawny kciuk •stekowce • owadożerne -> niezróżnicowane zęby, gładka kora mózgowa i nocny tryb życia, najstarsza grupa tożyskowców ● · Szczerbaki → brak zębów lub obecność jedynie zębów policzkowych, dobrze rozwinięte kończyny przednie zakończone pazurami nietopere zdolność lotu, błona cotna rozciągnięła między długimi, cienkimi kośćmi -> • pazystokopytne - trzeci i czwarty palec podobnej atugości, zakończone kopytami nieparystokopytne -> treci palec ostonięty kopyłem, pozostałe palce zredukowane atugie, rosnace prez cate życie siekacze • gryzonie • drapieżne duże kty i Ostre siekacze • walenie -> wodne ssaki o opływowym kszłałcie ciała, kończyny przednie są prekształcone w pletwy, a tylne uległy zanikowi ->