Układy wewnętrzne stawonogów
Układ pokarmowy
Układ pokarmowy stawonogów składa się z trzech głównych części:
- Jelito przednie (otwór gębowy, gardziel, przełyk, czasami wole)
- Jelito środkowe
- Jelito tylne
W okolicy otworu gębowego znajdują się wyspecjalizowane odnóża gębowe, ułatwiające pobieranie pokarmu. U owadów występują różne typy aparatów gębowych, dostosowane do rodzaju spożywanego pokarmu.
Example: U skorupiaków występuje żołądek żujący, rozdrabniający pokarm, natomiast u pajęczaków - umięśniona gardziel pełniąca funkcję pompy ssącej.
Układ oddechowy
Układ oddechowy stawonogów jest zróżnicowany w zależności od środowiska życia i grupy systematycznej:
• Skorupiaki: Posiadają skrzela - cienkościenne, silnie ukrwione wyrostki na tułowiu lub odwłoku, umożliwiające wymianę gazową przez dyfuzję.
• Pajęczaki: Wykorzystują płucotchawki - komory na odwłoku z cienkimi blaszkami, między którymi przepływa powietrze.
• Owady i wije: Oddychają za pomocą tchawek - systemu rozgałęziających się rurek, doprowadzających powietrze bezpośrednio do komórek ciała.
Vocabulary: Tracheole - najcieńsze rozgałęzienia tchawek, wypełnione płynem, w którym rozpuszczają się gazy oddechowe.
U larw owadów wodnych występują skrzelotchawki - wyrostki z zamkniętymi, bezprzetchlinkowymi tchawkami, umożliwiające wymianę gazową przez dyfuzję.
Highlight: Układ oddechowy stawonogów jest doskonale przystosowany do różnych środowisk życia, zapewniając efektywną wymianę gazową.
Układ krwionośny
Stawonogi posiadają otwarty układ krwionośny:
• Serce otoczone jest workiem osierdziowym i posiada otworki (ostia) z zastawkami
• Hemolimfa jest pompowana do jam ciała tętnicami
• Naczynia żylne zbierają hemolimfę i odprowadzają ją do worka osierdziowego
U owadów hemolimfa jest bezbarwna, a tlen rozprowadzany jest przez tchawki. U pozostałych grup występują barwniki oddechowe: hemoglobina (czerwona) lub hemocyjanina (niebieska).
Układ nerwowy
Układ nerwowy stawonogów składa się z:
• Zwojów nadprzełykowych i podprzełykowych, połączonych obrączką okołoprzełykową
• Parzystego łańcuszka nerwowego, utworzonego przez zwoje segmentalne
U wyżej rozwiniętych stawonogów układ nerwowy ulega centralizacji.
Narządy zmysłów obejmują:
• Chemoreceptory (smak i węch)
• Mechanoreceptory (dotyk, słuch, równowaga)
• Fotoreceptory (oczy proste i złożone)
Definition: Oczy złożone - zbudowane z ommatidiów, tworzące obraz mozaikowy, umożliwiające rozróżnianie kolorów i kształtów.
Układ wydalniczy
Układ wydalniczy stawonogów różni się w zależności od grupy:
• Skorupiaki: Gruczoły biodrowe u nasady odnóży krocznych
• Pajęczaki: Gruczoły biodrowe i koksalne
• Owady i wije: Cewki Malpighiego - ślepo zakończone rurkowate wypuklenia przewodu pokarmowego
Highlight: Układ wydalniczy stawonogów jest dostosowany do środowiska życia: formy wodne wydalają amoniak, a lądowe - kwas moczowy.
Podsumowując, stawonogi wykazują niezwykłą różnorodność adaptacji morfologicznych i fizjologicznych, co umożliwia im zasiedlanie praktycznie wszystkich środowisk na Ziemi.
