Tłuszcze stanowią materiał zapasowy dostarczający energii. Pełnią również funkcje termoizolacyjne, ochronne i budulcowe. Znaczenie nienasyconych kwasów tłuszczowych dla zdrowia jest bardzo istotne - regulują one poziom cholesterolu, ciśnienie krwi i pracę serca. Najlepszym źródłem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych $NNKT$ są ryby morskie i oleje roślinne.

Witaminy to związki organiczne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dzielą się na rozpuszczalne w tłuszczach $A, D3, E, K$ oraz w wodzie $grupa B i C$. Ich niedobór może prowadzić do awitaminozy lub hipowitaminozy, a nadmiar do hiperwitaminozy.

Składniki mineralne to pierwiastki chemiczne, które muszą być dostarczane z pożywieniem. Dzielą się na makroelementy $np. wapń, magnez$ i mikroelementy $np. żelazo, jod$.

Vocabulary:

• Awitaminoza - całkowity brak witamin w organizmie
• Hipowitaminoza - niedobór witamin
• Hiperwitaminoza - nadmiar witamin

Highlight: Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe $NNKT$ regulują poziom cholesterolu, ciśnienie krwi i pracę serca.

Woda stanowi około 65% masy ciała człowieka i pełni kluczowe funkcje w organizmie. Jest doskonałym rozpuszczalnikiem, ma duże ciepło właściwe i wysokie ciepło parowania. Bilans wodny to różnica między ilością wody pobranej a utraconej przez organizm w ciągu doby.

Układ pokarmowy składa się z przewodu pokarmowego $jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube$ oraz gruczołów trawiennych $ślinianki, wątroba, trzustka$. Przemieszczanie się pokarmu umożliwiają ruchy perystaltyczne.

Jama ustna jest pierwszym elementem układu pokarmowego, gdzie następuje pobieranie i wstępne rozdrabnianie pokarmu. Zęby rozdrabniają pokarm, a język miesza go ze śliną wydzielaną przez ślinianki.

Definicja: Bilans wodny to różnica pomiędzy ilością wody pobranej a ilością wody utraconej przez organizm w ciągu doby.

Highlight: Woda stanowi około 65% masy ciała człowieka i pełni kluczowe funkcje w organizmie.

Vocabulary: Ruchy perystaltyczne $robaczkowe$ - skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego umożliwiające przemieszczanie się pokarmu.

Ta sekcja przedstawia znaczenie wody w organizmie oraz podstawowe elementy układu pokarmowego.

Vocabulary: Bilans wodny - różnica między ilością wody pobranej a utraconej przez organizm w ciągu doby.

Highlight: Woda stanowi około 65% masy ciała i pełni kluczowe funkcje fizjologiczne.

Rozdział szczegółowo opisuje procesy zachodzące w żołądku i jelicie cienkim.

Definition: Trawienie to proces rozkładu złożonych związków organicznych na prostsze, możliwe do przyswojenia przez organizm.

Highlight: Jelito cienkie jest najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego, mierzącym około 6 metrów.

Ta część omawia mechanizmy regulujące łaknienie oraz zasady racjonalnego odżywiania.

Definition: Bilans energetyczny to różnica między energią dostarczoną w pożywieniu a energią zużytą przez organizm.

Highlight: Ośrodki głodu i sytości znajdują się w podwzgórzu i kontrolują przyjmowanie pokarmów.

Sekcja przedstawia metody diagnostyczne stosowane w chorobach układu pokarmowego.

Vocabulary: Markery nowotworowe - substancje występujące we krwi, których poziom może wskazywać na obecność nowotworu.

Highlight: Podstawowe badania diagnostyczne obejmują badania kału, krwi, USG i badania endoskopowe.

Węglowodany, białka i tłuszcze to główne organiczne składniki pokarmowe. Węglowodany dzielą się na przyswajalne $cukry proste, dwucukry, wielocukry$ będące źródłem energii oraz nieprzyswajalne wchodzące w skład błonnika. Rola błonnika w diecie jest niezwykle ważna - wspomaga pracę jelit, daje uczucie sytości, reguluje poziom glukozy i cholesterolu we krwi oraz zmniejsza ryzyko nowotworów układu pokarmowego.

Białka pełnią funkcje budulcowe i regulacyjne w organizmie. Dzielą się na pełnowartościowe $zawierające wszystkie aminokwasy egzogenne i endogenne$ oraz niepełnowartościowe. Aminokwasy egzogenne muszą być dostarczane z pokarmem, gdyż organizm nie potrafi ich sam wytworzyć.

Definicja: Aminokwasy egzogenne to aminokwasy, których organizm nie potrafi sam wytworzyć i muszą być dostarczane z pożywieniem.

Przykład: Dobrym źródłem pełnowartościowego białka są jaja, produkty mleczne i mięso.

Highlight: Błonnik pokarmowy pełni wiele ważnych funkcji w organizmie, m.in. wspomaga pracę jelit i reguluje poziom glukozy we krwi.