Budowa i rodzaje wirusów
Wirusy to zakaźne czynniki zbudowane z białka i kwasu nukleinowego. Poza komórką gospodarza występują jako wiriony - cząstki zdolne do zakażania komórek. Wirion składa się z materiału genetycznego (genomu) oraz białkowego płaszcza nazywanego kapsydem.
Materiałem genetycznym wirusa może być DNA lub RNA. W zależności od wirusa, kwasy nukleinowe mogą być jednoniciowe (ss) lub dwuniciowe (ds). Wyróżniamy więc wirusy: ssRNA, dsRNA, ssDNA i dsDNA. Ta różnorodność genetyczna sprawia, że istnieje wiele rodzajów wirusów u człowieka i innych organizmów.
Ze względu na budowę wyróżniamy wirusy otoczkowe i bezotoczkowe. Te pierwsze posiadają dodatkową osłonkę lipidową z glikoproteinami, co zwiększa ich ochronę, ale też podatność na detergenty. Do wirusów otoczkowych przykłady to wirus grypy czy HIV, a bezotoczkowych - wirus polio.
💡 Ciekawostka: Właśnie dlatego mydło jest skuteczne przeciwko koronawirusowi - niszczy jego otoczkę lipidową i unieszkodliwia wirusa!
W zależności od kształtu wyróżniamy kilka form morfologicznych wirusów:
- Forma helikalna (spiralna) - np. wirus mozaiki tytoniu (wirusy roślinne)
- Forma bryłowa - np. wirus zapalenia wątroby typu A (wirusy zwierzęce)
- Forma bryłowo-spiralna - np. bakteriofagi (wirusy atakujące bakterie)
- Forma kulista - np. wirus grypy (wirusy z otoczką lipoproteinową)
Wirusy zwierzęce oraz wirusy u człowieka mogą przyjmować różne formy, ale wszystkie wykorzystują komórki gospodarza do namnażania, powodując różnorodne choroby wirusowe.