Wodorotlenki - budowa i otrzymywanie
Wodorotlenki to związki o wzorze M(OH)m, gdzie M to metal, a m to jego wartościowość. Mają one budowę jonową i tworzą sieć krystaliczną złożoną z kationów metali i anionów wodorotlenkowych. Występują najczęściej jako ciała stałe.
Wodorotlenki można otrzymać na kilka sposobów. Jednym z nich jest reakcja metalu z wodą, np. 2Na + 2H₂O → 2NaOH + H₂↑. Niektóre metale (jak magnez) potrzebują podwyższonej temperatury: Mg + 2H₂O temp→ Mg(OH)₂ + H₂↑. Inną metodą jest łączenie tlenków metali z wodą: Na₂O + H₂O → 2NaOH czy CaO + H₂O → Ca(OH)₂.
Ciekawym przykładem jest wodorotlenek wapnia Ca(OH)₂, znany też jako wapno gaszone. Jego roztwór wodny (woda wapienna) służy w laboratorium do wykrywania CO₂. Zawiesina (mleko wapienne) ma właściwości bakteriobójcze i jest używana do bielenia drzew. Z kolei gęsta pasta (ciasto wapienne) znajduje zastosowanie w budownictwie i rolnictwie.
Uwaga! Wodorotlenek sodu (NaOH) jest silnie żrący i higroskopijny (pochłania wilgoć z powietrza). Podczas rozpuszczania w wodzie zachodzi proces egzotermiczny, czyli temperatura roztworu znacznie wzrasta!
Zasady (roztwory wodorotlenków) możemy rozpoznać przy pomocy wskaźników: fenoloftaleina barwi je na różowo, wywar z czerwonej kapusty na zielono, a uniwersalny papierek wskaźnikowy na niebiesko.
Bardzo ważnym zjawiskiem jest dysocjacja elektrolityczna wodorotlenków w wodzie. Wodorotlenki rozpadają się na jony: kation metalu i anion wodorotlenkowy OH⁻. Na przykład: NaOH → Na⁺ + OH⁻ lub Ca(OH)₂ → Ca²⁺ + 2OH⁻. Obecność jonów OH⁻ nadaje zasadom charakterystyczny odczyn, który możemy zmierzyć skalą pH – zasady mają pH większe niż 7.