Trzecia zasada dynamiki Newtona i siła ciężkości

W tej części skupimy się na fundamentalnej zasadzie fizyki - trzeciej zasadzie dynamiki Newtona oraz na pojęciu siły ciężkości.

Definition: Trzecia zasada dynamiki Newtona stwierdza, że oddziaływanie między ciałami jest zawsze wzajemne.

Oznacza to, że jeśli ciało A działa na ciało B z pewną siłą, to ciało B działa na ciało A z siłą o tej samej wartości, ale przeciwnym zwrocie. Jest to kluczowa koncepcja w zrozumieniu interakcji między obiektami w fizyce.

Example: Gdy stoisz na podłodze, naciskasz na nią z pewną siłą, a podłoga oddziałuje na ciebie z taką samą siłą, ale skierowaną w górę. To właśnie przykład 3 zasady dynamiki z życia codziennego.

Kolejnym ważnym pojęciem jest siła ciężkości, często nazywana po prostu ciężarem.

Definition: Siła ciężkości $ciężar$ to siła, z jaką Ziemia przyciąga dane ciało o określonej masie.

Wzór na siłę ciężkości jest następujący:

Fg = m · g

gdzie:

• Fg - siła ciężkości $N$ $niuton$
• m - masa ciała $kg$ $kilogram$
• g - przyspieszenie grawitacyjne na Ziemi $m/s²$ $metr na sekundę kwadrat$

Highlight: Na powierzchni Ziemi przyjmuje się, że g ≈ 10 m/s².

Zrozumienie koncepcji siły ciężkości jest kluczowe dla rozwiązywania wielu zadań z fizyki, szczególnie tych związanych z ruchem ciał na Ziemi i w jej pobliżu. Jak obliczyć ciężar znając masę? Wystarczy pomnożyć masę przez przyspieszenie grawitacyjne, korzystając z powyższego wzoru.

Różnice między masą a ciężarem

W fizyce często spotykamy się z pojęciami masy i ciężaru, które, choć powiązane, mają odmienne znaczenie i właściwości. Zrozumienie różnic między nimi jest kluczowe dla prawidłowego rozwiązywania zadań i interpretacji zjawisk fizycznych.

Definition: Masa to miara ilości substancji w ciele, natomiast ciężar $siła ciężkości$ to siła, z jaką Ziemia przyciąga dane ciało.

Oto kluczowe różnice:

1. Symbol: Masa: m Siła ciężkości: Fg $Fe$ lub Q
2. Jednostka: Masa: kg $kilogram$ Siła ciężkości: N $niuton$
3. Przyrząd pomiarowy: Masa: waga Siła ciężkości: siłomierz
4. Wzór: Masa: m = d · V $gdzie d to gęstość, a V to objętość$ Siła ciężkości: Fg = m · g
5. Zmienność: Masa: jest wielkością niezmienną, niezależną od położenia geograficznego Siła ciężkości: zmienia się wraz ze zmianą położenia geograficznego $np. na różnych wysokościach czy szerokościach geograficznych$

Highlight: Masa a ciężar to dwa różne pojęcia w fizyce. Masa jest cechą podstawową ciała, podczas gdy ciężar jest siłą wynikającą z oddziaływania grawitacyjnego.

Example: Astronauta o masie 70 kg na Ziemi waży około 700 N. Na Księżycu jego masa nadal wynosi 70 kg, ale ciężar zmniejszy się do około 116 N ze względu na mniejsze przyspieszenie grawitacyjne.

Zrozumienie tych różnic jest kluczowe dla prawidłowego rozwiązywania zadań z fizyki klasy 7 i dalszych etapów edukacji, szczególnie w kontekście mechaniki i grawitacji.

Siła wypadkowa i jej obliczanie

W fizyce często mamy do czynienia z sytuacjami, gdzie na ciało działa więcej niż jedna siła. W takich przypadkach kluczowe jest zrozumienie pojęcia siły wypadkowej i umiejętność jej obliczania.

Definition: Siła wypadkowa to siła, która zastępuje siły składowe i powoduje ten sam skutek co te siły działające łącznie.

Rozważmy kilka przypadków obliczania siły wypadkowej:

1. Siły działające w tym samym kierunku i zwrocie: Fw = F₁ + F₂ Example: Jeśli F₁ = 2N i F₂ = 3N, to Fw = 2N + 3N = 5N
2. Siły działające w tym samym kierunku, ale przeciwnych zwrotach: Fw = F₂ - F₁ $gdy F₂ > F₁$ Example: Jeśli F₂ = 3N i F₁ = 2N, to Fw = 3N - 2N = 1N
3. Siły równoważące się: Gdy dwie siły mają ten sam kierunek, tę samą wartość, ale przeciwne zwroty, mówimy, że się równoważą. W takim przypadku siła wypadkowa wynosi 0. Example: Jeśli F₁ = 2N w prawo i F₂ = 2N w lewo, to Fw = 0N
4. Siły prostopadłe: Gdy siły działają pod kątem prostym względem siebie, siłę wypadkową obliczamy korzystając z twierdzenia Pitagorasa: Fw² = F₁² + F₂² Example: Jeśli F₁ = 3N $poziomo$ i F₂ = 4N $pionowo$, to Fw² = 3² + 4² = 25, więc Fw = 5N

Highlight: Umiejętność obliczania siły wypadkowej jest kluczowa w rozwiązywaniu wielu zadań z fizyki, szczególnie tych związanych z ruchem ciał pod wpływem wielu sił.

Zrozumienie koncepcji siły wypadkowej pozwala na analizę złożonych układów sił i przewidywanie ruchu ciał w różnych sytuacjach. Jest to fundamentalna umiejętność w fizyce, szczególnie przydatna przy rozwiązywaniu zadań związanych z 3 zasadą dynamiki Newtona.

Strona 5: Siła Wypadkowa i Jej Obliczanie

Praktyczne zastosowanie koncepcji siły wypadkowej w różnych układach sił.

Example: Wzór na siłę wypadkową w układzie prostopadłym: F₁² = F₁₂² + F₂₁²

Highlight: Siły mogą się równoważyć, gdy ich wypadkowa wynosi zero.

Podstawy fizyki i wielkości fizyczne

Fizyka to nauka zajmująca się badaniem zjawisk występujących w przyrodzie. Jej celem jest opisywanie tych zjawisk oraz formułowanie praw, którym one podlegają. W fizyce kluczową rolę odgrywają wielkości fizyczne, które pozwalają na ilościowy opis właściwości ciał i zjawisk.

Definicja: Wielkość fizyczna to własność ciał i zjawisk fizycznych, którą można zmierzyć i wyrazić liczbowo w odpowiednich jednostkach.

Wielkości fizyczne dzielą się na dwie główne kategorie:

1. Wielkości skalarne $liczbowe$ - charakteryzowane tylko przez wartość liczbową, np. masa czy czas.
2. Wielkości wektorowe - opisywane nie tylko przez wartość, ale także przez kierunek i zwrot, np. siła czy prędkość.

Highlight: Siła jest jedną z najważniejszych wielkości wektorowych w fizyce, będącą miarą oddziaływania między ciałami.

Wektor siły można przedstawić graficznie za pomocą strzałki, która zawiera informacje o:

• Punkcie przyłożenia
• Kierunku $np. poziomy, pionowy$
• Zwrocie $np. w lewo, w prawo$
• Wartości $długość strzałki$

Example: Rozważając siły F₁, F₂, F₃, F₄ działające w układzie, możemy zauważyć, że:

• Wszystkie mają ten sam kierunek $poziomy$
• F₁ i F₂ oraz F₃ i F₄ mają ten sam zwrot
• F₂ i F₃ oraz F₁ i F₄ mają takie same wartości

Ta wiedza o właściwościach wektorowych sił jest kluczowa dla zrozumienia ich oddziaływań i rozwiązywania problemów w fizyce klasy 7 i dalszych etapach edukacji.