Bariery ograniczające osadnictwo

Bariery osadnicze to czynniki, które znacząco utrudniają lub uniemożliwiają stałe zamieszkanie ludzi na danym obszarze. Wśród najważniejszych barier można wyróżnić:

1. Bariera świetlna: Związana z występowaniem zjawiska dni i nocy polarnych. Ma istotny wpływ na samopoczucie ludzi oraz wzrost roślin, które stanowią źródło pożywienia i surowców.
2. Bariera termiczna: Ściśle powiązana z barierą świetlną, wynika z długości dnia i wysokości Słońca nad horyzontem. Organizm ludzki ma bardzo małą tolerancję termiczną, co wpływa na warunki wegetacji roślin i chów zwierząt.

Example: Przykładem bariery termicznej mogą być obszary arktyczne, gdzie ekstremalne zimno uniemożliwia rozwój rolnictwa i utrudnia stałe osadnictwo.

3. Bariera wysokościowa $grawitacyjna$: Wraz ze wzrostem wysokości obniża się ciśnienie atmosferyczne oraz zmniejsza się ilość tlenu w powietrzu. Dodatkowo, nachylenie stoków w górach utrudnia działalność gospodarczą z powodu przyspieszonej denudacji.

Highlight: Bariera wysokościowa gdzie występuje najwyraźniej to wysokie partie gór, takie jak Himalaje czy Andy, gdzie rzadkie powietrze i trudny teren ograniczają możliwości osadnictwa.

4. Bariera wodna: Może występować w dwóch formach: Deficytu wody: Charakterystyczna dla klimatów gorących i suchych, gdzie możliwe jest jedynie pasterstwo nomadyczne $koczownicze$. Nadmiaru wody: Prowadzi do szybkiego wypierania upraw przez bujną roślinność, sprzyja różnorodności gatunków owadów, gadów i płazów oraz przyspiesza proces erozji gleb.

Vocabulary: Bariera wodna geografia odnosi się do ograniczeń osadniczych wynikających z niedoboru lub nadmiaru wody na danym obszarze.

Warto zauważyć, że bariery osadnicze przykłady często występują łącznie, a ich negatywne wpływy nakładają się na siebie, tworząc obszary szczególnie trudne do zamieszkania.

Rozmieszczenie ludności na świecie charakteryzuje się dużymi dysproporcjami, na które składają się między innymi:

• Większe zaludnienie półkuli północnej $92$.
• Koncentracja ludności między 20° a 60° szerokości geograficznej.
• Bardzo duże skupiska ludności na nizinach.
• Koncentracja w deltach i dolinach rzecznych $typ rolniczy, najstarsze cywilizacje$.
• Zamieszkiwanie w pasie do 200 km od linii brzegowej mórz i oceanów $typ nadmorski$.
• Ukształtowanie się wielkich skupisk miejskich.
• Tereny występowania surowców mineralnych i rozwoju przemysłu $typ przemysłowy$.
• Gwałtowny przyrost naturalny i koncentracja ludności na niektórych obszarach krajów słabiej rozwiniętych.

Highlight: Aż 90% ludności świata zamieszkuje obszary pomiędzy zwrotnikiem Raka a 70°N, co pokazuje ogromne znaczenie warunków klimatycznych dla rozmieszczenia populacji.

Zrozumienie tych czynników jest kluczowe dla analizy gęstości zaludnienia na świecie oraz planowania rozwoju przestrzennego i gospodarczego różnych regionów.

Czynniki sprzyjające zaludnianiu obszarów

Czynniki wpływające na rozmieszczenie ludności w Polsce i na świecie można podzielić na kilka głównych kategorii. Przede wszystkim, kluczowe znaczenie ma zapewnienie źródła utrzymania, które jest determinowane przez zasoby przyrodnicze oraz działalność gospodarczą człowieka. Bezpieczeństwo również odgrywa istotną rolę - w historii osadnictwa można znaleźć liczne przykłady chronienia się przed najeźdźcami w trudno dostępnych miejscach, co prowadziło do zasiedlania nawet obszarów o niesprzyjających warunkach przyrodniczych.

Czynniki społeczno-polityczne i gospodarcze również mają duży wpływ na rozmieszczenie ludności na świecie. Grupy społeczne prześladowane w jednym kraju często emigrowały do innego, a korzystne cechy ustroju, dobre perspektywy rozwoju i swoboda życia w przeszłości wywoływały masowe migracje.

Highlight: Gęstość zaludnienia jest silnie związana z warunkami naturalnymi i możliwościami gospodarczymi danego obszaru.

W zależności od dominującego czynnika podczas rozwoju osadnictwa, wyróżnia się trzy typy układów zaludnienia:

1. Typ rolniczy: Charakteryzuje się skupiskami ludności utrzymującej się z pracy w rolnictwie. Lokalizacja i zasięg są określone głównie przez warunki glebowe, klimatyczne oraz hydrologiczne. Występuje na przykład w deltach i dolinach wielkich rzek, gdzie wykorzystuje się żyzne gleby aluwialne i systemy irygacyjne.

Example: Przykładem tego typu jest Jawa, gdzie bardzo żyzne gleby powstały na zwietrzałych bazaltach i tufach wulkanicznych, oraz europejski czarnoziem, gdzie żyzne gleby i ciepły klimat sprzyjają rolnictwu.

2. Typ przemysłowy: Rozmieszczenie ludności jest związane z lokalizacją przemysłu. Początkowo koncentrował się on na terenach podgórskich ze względu na zapotrzebowanie na drewno, wełnę i wodę. Później rozwinął się w miejscach występowania surowców. Obecnie przemysł przetwórczy koncentruje wysoko wykwalifikowanych pracowników w wielkich miastach.

Example: Przykłady tego typu to przedgórze Sudetów, Piemont, oraz europejski krzyż koncentracji gospodarczej $Środkowa Anglia, Westfalia, Lotaryngia, Górny Śląsk, Zagłębie Donieckie$.

3. Typ nadmorski: Charakteryzuje się rozwojem osadnictwa nad brzegami mórz. Jest związany z lokalizacją zakładów przemysłowych w portach, transportem morskim oraz walorami rekreacyjnymi. Sprzyjające warunki przyrodnicze, takie jak żyzne gleby aluwialne, łagodny klimat i równinne ukształtowanie powierzchni, dodatkowo wspierają rozwój osadnictwa w tych regionach.

Example: Przykłady tego typu to Japonia, basen Morza Śródziemnego, Floryda, Kalifornia, Nizina Nadatlantycka i Nizina Chińska.