Hydrosfera (rozszerzenie) - matura, 1LO

Alternatywny zapis:

lądów, wód oraz transpiracja wody z roślinności) woda magazynowana w jeziorach przesiąkanie magazynowanie wody w glebie • Średnio - 35 promili. Największe - na zwrotnikach - parowanie, brak opadów Najniższe - ok. bieguny, słabe parowanie, zamarzanie i topnienie lodu. • Rozkład zasolenia i C jest pionowy. Wpływ na temp mają: szerokość geo i prądy. Morze czerwone 42%% Bałtyk 7,5 %% }}) woda magazynowana w oceanach Zimne morze, słabe parowanie Wpływa bardzo dużo rzek Niewielki kontakt z M.Pół i O. Atl DYNAMIKA 4. Pływy • Przyczyna: siła odśrodkowa (przez ruch obrotowy). Pływy - cykliczne podnoszenie i obniżanie się poziomu morza. • Wartość i kierunek zależą od odległości od Słońca/ Księżyca. Są tam, gdzie są one największe. • 2 przypływy i 2 odpływy w ciągu doby. 5. Upwelling • Upwelling - powolne podnoszenie się na powierzchnię wody zimnych wód głębinowych. PRZYPŁYWY I ODPŁYWY PŁYWY NAJWIĘKSZE (SYZYGIJNE) występują, gdy grawitacja Słońca wzmaga efekt siły odśrodkowej Ziemi ● ● Grawitacja Księżyca Odkształcenie pływowe spowodowane grawitacją Księżyca PŁYWY MAŁE (KWADROWE) Orbita Ziemi 480 x 480 Orbita Księca PŁYWY MAŁE (KWADROWE) Grawitacja Słońca UPWELLING PRZYBRZEŻNY Najintensywniej wystepuje na zachodnich wyb. kont. z pasatami. • Przez pasaty ciepłe wody pow. Odpływają od wyb. I zastępują je głębinowe. (nu ocean) Księżyc Odkształcenie pływowe spowodowane grawitacją Słońca PŁYWY NAJWIĘKSZE (SYZYGIJNE) występują także, gdy grawitacja Słońca sumuje się z grawitacją Księżyca 7 UPWELLING RÓWNIKOWY Poprzez prąd N-i S - równikowy. Rozsuwają one pow. Warstwę wody, napływa głębinowa. 6. Downwelling Ziemia (napow) Odkształcenie pływowe spowodowane siłą odśrodkową Ziemi Występuje, gdy prądy przenoszą ciepłe wody pow. z niższych szer. do wyższych. Słońce • Wraz z ^ fi wody -Ci^g. • Potem lądują na głębokości. 7. Prądy morskie • Prąd morski - poziome ruchy wód wywołane różnicami gęstości i poziomów H20, stałymi wiatrami рош Cięply Igiębinowe /down- lup- DOWNWELL Flo Foto O Przdy. nung • Kierunki prądów nie zawsze poktywają się z kierunkami wiatrów, bo Coriolis, lądy i rzeźba oceanu 1986 cieply +C²-99 Zimny € - 99 8. ENSO • Na W wybrzeżu AmPoł co kilka lat cyrkulacja oceaniczno-atmo się zmienia, przez co sa zmiany w: a) W czasach normalnych nad Ameryka W (slonecznie i sucho) nad Australią niż (opady). b) w czasie El Niño (dzieciatko) c) upwelling ट Faza zimna - La Niña Podczas fazy La Niña (hiszp. dziewczynka) pasaty wieją silniej niż zwykle. Większa ilość wilgoci dociera nad zachodni Pacyfik, powodując powodzie. Jednocześnie na wschodzie brakuje opadów deszczu. Faza normalna Faza normalna to stan oceanu pośredni między La Niña i El Niño. Nie występują ekstremalne opady i susze. Zjawisko upwellingu zasila wody powierzchniowe u wybrzeży Ameryk w życiodajne substancje odżywcze. Faza ciepła - El Niño Podczas El Niño (hiszp. dzieciątko Jezus, chłopiec) wiatry spychają wilgotne powietrze na wschód, odbierając życiodajne opady południowo-wschodniej Azji i Australii. Ustaje także zjawisko upwellingu. RZEKI 10. Elementy rzeki obsa. bezod. dancl wodny POWODZIE 2lewisyo Australia Australia SUSZE Australia <dródło Toopłyur NIŻ WYŻ quiście główna wyspy Tahiti wiatry wyspy Tahiti równik równik wyspy Tahiti wiatry równik Zbew nja DORZE OKE WYŻ SUSZE Am. wyspy Pid. Galapagos upwelling wyspy Galapagos upwelling NIŻ Am. Pid. POWODZIE Am. wyspy Galapagos Pld. • System rzeczny -> rzeka głowna + dopływy • Dorzecze - obszar lądowy z odpływem wody do morza przez cieki naturalne • Zlewnia - dorzecze dopływu • Dział wodny - granica między 2 sąsiednimi dorzeczami • ZRÓŻNICOWANIE SIECI RZECZNEJ PRZYCZYNY a) klimat b) rzeźba terenu c) budowa geol. Gęsta sieć - dużo i częste opady, np. równik, obszary górskie • Słaba sieć - klimaty suche, kiepski bilans wodny Typy rely state okresowe (pora) Pepiz. 11. Ustrój rzeczny Ustrój rzeki -> ustalany na podstawie wieloletnich obserwacji rytm wahań przepływów i stanów wody, związany z rodzajem zasilania Przepływ -> ilość wody przepłyniętej przez przekrój koryta • Niżówki i wezbrania • Stan wody -> wysokość zwieciadła wody w korycie względem poziomu odniesienia TYPY USTROJÓW RZECZNYCH 1) DESZCZOWY a) równikowy Wysoki stan wody przez cały rok, wzrost w okresie zenitalnym. Wywołany przez cyrkulację pasatową. b) podrównikowy duża amplituda stanów wody, wzrost w porze deszczowej, ubytek w suchą Afryka + Ameryka S c) monsunowy wywołany cyrkulacją monsunową, Ganges, Jangcy, wysokie amplitudy d) śródziemnomorski Wzrost stanu zimą, bo wysokie opady. Lato +Ci wysokie parowanie, więc mniej. tys. m'/s 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 tys. m'/s 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 700 600 500 400 300 200 100 0 tys. m/s 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 m'/s I I I ||| 111 KONGO V SENEGAL V V VII GANGES EBRO V VII IX VII IX VII IX IX Beografia24.e XI Beografia24.eu XI geografin24.eu XI WOLMAY'S Geografia24.eu XI e) oceaniczny duże przepływy przez cały rok, lato parowanie 2) ŚNIEŻNY wzrost wiosną, bo topnieje śnieg spadek na jesień Syberia, Północ 3) LODOWCOWY wzrost latem przez topnienie lodowców, Inn, Rodan 4) ZŁOŻONY polskie rzeki, np. deszczowo-śnieżny, Wiosna ^ przez śnieg Lato^ deszcze 600 500 400 300 200 100 0 tys. m'/s 9 8 7 6 5 4 3 2 1 m'/s 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 m³/s 500 400 300 200 I 100 I 1 III IV E ||| Sekwana JUKON III IV V VII RZEKA Z LODOWCA WERENSKIOLD V VII VIII IX X XI XII Wisła IX IX Beografia24.e XI geografla24.0 XI V VI VII VIII IX X XI XII JEZIORA 12) Туру jezior • Limnologia - nauka o jeziorach Przyczyny powstawania jezior a) procesy rzeźbotwórcze b) klimat c) skały State słodlie (wighs 2066) Jeziora ↓ dresowe Jeziora sonawe epizod slone Jezioro odpływ Zasila zeli d 9. раер. Jaj. zasila Piciel zasila op 요 J. bezod. O y. oligs entro aystor