Zmiany demograficzne na świecie

Dokument przedstawia szczegółową mapę świata ukazującą współczynnik przyrostu naturalnego w latach 2015-2020. Widać na niej znaczne zróżnicowanie regionalne:

• Najwyższe wartości (20,1-30% i powyżej 30%) obserwuje się głównie w Afryce
• Umiarkowane wartości (5,1-10% i 10,1-20%) występują w części Azji i Ameryki Południowej
• Niskie i ujemne wartości (-10-0% i 0,1-5%) charakteryzują Europę, Rosję i niektóre kraje Azji

Highlight: Najludniejszym regionem świata jest Azja, co wynika z korzystnych warunków naturalnych.

Dokument zwraca uwagę na historyczne zmiany demograficzne, takie jak wzrost liczby ludności w Amerykach spowodowany napływem Europejczyków. Obecnie największe tempo wzrostu ludności obserwuje się w Afryce, podczas gdy Europa charakteryzuje się najmniejszym tempem wzrostu.

Example: W krajach słabo rozwiniętych gospodarczo, takich jak Niger, Mali czy Uganda, obserwuje się wysokie wartości współczynnika przyrostu naturalnego, co odpowiada II fazie modelu przejścia demograficznego.

Przedstawione są również typowe piramidy wieku i płci dla każdej fazy modelu przejścia demograficznego, co pozwala na wizualne zrozumienie zmian w strukturze demograficznej społeczeństw na różnych etapach rozwoju.

Model przejścia demograficznego

Model przejścia demograficznego, znany również jako teoria rozwoju demograficznego, przedstawia, jak wartość współczynnika przyrostu naturalnego zmienia się w czasie. Składa się z pięciu faz:

1. Faza I - przedtransformacja (niski dodatni przyrost naturalny)
2. Faza II - początek transformacji demograficznej (wysoki rosnący przyrost naturalny)
3. Faza III - intensywna transformacja demograficzna (wysoki malejący przyrost naturalny)
4. Faza IV - późna transformacja (dodatni niski przyrost naturalny)
5. Faza V - regres demograficzny (ujemny przyrost naturalny)

Example: W fazie I znajdują się plemiona Amazonii i koczownicze ludy Afryki, podczas gdy w fazie V są społeczeństwa wielu krajów Europy, takich jak Niemcy, Włochy, Litwa czy Ukraina.

Eksplozja demograficzna obserwowana jest w II i III fazie modelu. Charakteryzuje się wysoką liczbą urodzeń i spadkiem umieralności, co prowadzi do szybkiego wzrostu przyrostu naturalnego przekraczającego 30%.

Highlight: Skutki eksplozji demograficznej obejmują zubożenie społeczeństwa, przeludnienie wsi, migracje do miast prowadzące do powstawania dzielnic nędzy, oraz trudności w zaspokojeniu potrzeb ludności przez państwo.

Dokument wprowadza również pojęcie implozji demograficznej, czyli gwałtownego spadku wartości współczynnika przyrostu naturalnego, oraz regresu demograficznego, który występuje, gdy współczynnik przez dłuższy czas ma wartość ujemną.

Definition: Regres demograficzny to zjawisko charakterystyczne dla V fazy modelu przejścia demograficznego, gdzie przyrost naturalny jest ujemny przez dłuższy okres.