Powstawanie gleb i procesy glebotwórcze
Gleba powstaje w wyniku kilku kluczowych procesów. Wszystko zaczyna się od wietrzenia skał, które prowadzi do powstawania luźnego materiału skalnego. Następnie zachodzi mineralizacja, czyli przemiana związków organicznych w proste związki mineralne (wodę, amoniak, CO₂ i inne).
Ważną rolę odgrywa też roślinność - jej pojawienie się i obumieranie dostarcza materiału organicznego. Ten materiał ulega humifikacji - rozkładowi z udziałem bakterii i grzybów, co prowadzi do powstania próchnicy. W glebie tworzą się charakterystyczne poziomy glebowe: organiczny (O), próchniczny (A), wymywania (E), wmywania (B) i skała macierzysta (C).
Do zaawansowanych procesów glebotwórczych należą: bielicowanie (wymywanie związków w głąb gleby), brunatnienie (uwalnianie żelaza i glinu), płowienie (wymywanie składników ilastych), oglejenie (odtlenianie związków) i ferratylizacja (szybki rozkład materii organicznej).
💡 Warto zapamiętać! Różnica między żyznością a urodzajnością: żyzność to naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin, a urodzajność to zdolność produkcyjna gleby, którą człowiek może modyfikować przez nawożenie czy meliorację.
Na tworzenie gleb wpływają różne czynniki: klimat, skała macierzysta, woda, rzeźba terenu, czas, organizmy żywe i człowiek. Działalność ludzka może zarówno poprawiać jakość gleb (przez nawożenie), jak i ją niszczyć (przez urbanizację czy zanieczyszczenia).