Podział skał opiera się na ich pochodzeniu, czyli miejscu i warunkach powstania. Wyróżniamy trzy główne grupy skał:

1. Skały magmowe
2. Skały osadowe
3. Skały metamorficzne $przeobrażone$

Definicja: Skały magmowe to skały powstałe w wyniku krzepnięcia magmy lub lawy.

Skały magmowe dzielą się na dwie podgrupy:

a) Skały głębinowe - powstają w wyniku powolnej krystalizacji magmy głęboko pod powierzchnią ziemi. Przykładem jest granit, który może mieć różne barwy: zielonkawą, czerwoną lub szarą.

b) Skały wylewne $wulkaniczne$ - powstają z lawy wydobywającej się z wulkanu, która szybko zastyga na powierzchni ziemi w kontakcie z chłodnym powietrzem. Przykładem jest bazalt, który jest czarny i ma prawie niewidoczne minerały.

Highlight: Skały magmowe przykłady obejmują granit jako skałę głębinową oraz bazalt jako skałę wylewną, co ilustruje różnorodność skał magmowych w zależności od warunków ich powstawania.

Skały osadowe to druga główna grupa skał, która powstaje w wyniku różnych procesów geologicznych na powierzchni Ziemi. Możemy je podzielić na trzy podgrupy:

a) Skały okruchowe - powstają wskutek nagromadzenia w morzu lub na lądzie okruchów pochodzących z niszczenia innych skał. Mogą występować w dwóch formach:

• Skały luźne, np. piasek i żwir
• Skały zwięzłe, np. piaskowiec i less

Przykład: Piaskowiec to przykład skały zwięzłej, która powstała z scementowanego piasku i może mieć różne barwy.

b) Skały pochodzenia chemicznego - powstają na dwa sposoby:

• W wyniku osadzania się minerałów na dnie płytkich zbiorników wodnych $mórz, jezior$
• Wskutek odparowywania wody z roztworu, w którym minerały były rozpuszczone

Przykłady skał pochodzenia chemicznego to sól kamienna i gips.

c) Skały pochodzenia organicznego - powstają w wyniku nagromadzenia się szczątków obumarłych roślin i zwierząt. Do tej grupy należą:

• Wapienie
• Torf
• Węgiel brunatny
• Węgiel kamienny
• Ropa naftowa

Highlight: Skały osadowe obejmują szeroki zakres materiałów, od luźnych ziaren piasku po zwarte skały, takie jak piaskowiec, a także skały powstałe z procesów chemicznych i organicznych, co pokazuje różnorodność procesów geologicznych na powierzchni Ziemi.

Skały metamorficzne, zwane również przeobrażonymi, stanowią trzecią główną grupę skał. Powstają one, gdy na skały magmowe lub osadowe oddziałuje wysoka temperatura i potężne ciśnienie.

Przykład: Gnejs to skała metamorficzna powstała z przeobrażonego granitu, a marmur to przeobrażony wapień.

Vocabulary: Skały metamorficzne to inaczej skały przeobrażone, które powstały w wyniku przekształcenia istniejących skał pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia.

Skały i minerały mają szerokie zastosowanie w gospodarce jako surowce mineralne. Dzielą się one na cztery główne grupy:

1. Surowce energetyczne
2. Surowce chemiczne
3. Surowce metaliczne
4. Surowce skalne

Definicja: Surowce mineralne co to - są to naturalne materiały pochodzenia geologicznego, które mają zastosowanie w różnych gałęziach gospodarki.

Surowce energetyczne służą do wytwarzania energii elektrycznej, ciepła i energii mechanicznej. Przykłady obejmują ropę naftową, gaz ziemny, węgiel kamienny i węgiel brunatny.

Surowce chemiczne są wykorzystywane do produkcji różnorodnych substancji. Niektóre surowce energetyczne, jak ropa naftowa czy węgiel kamienny, są jednocześnie surowcami chemicznymi.

Highlight: Surowce mineralne w Polsce obejmują różnorodne zasoby, w tym węgiel kamienny, węgiel brunatny, rudy miedzi, sól kamienną oraz różne surowce skalne, co ma istotne znaczenie dla polskiej gospodarki.

Surowce mineralne mają szerokie zastosowanie w różnych gałęziach gospodarki. Przyjrzyjmy się bliżej zastosowaniom poszczególnych grup surowców:

Surowce chemiczne:

• Ropa naftowa jest wykorzystywana do produkcji benzyny, smarów, asfaltu, tworzyw sztucznych, kosmetyków, lekarstw i materiałów wybuchowych.
• Węgiel kamienny służy do produkcji tworzyw sztucznych, barwników i lekarstw.
• Sól kamienna ma zastosowanie w przemyśle spożywczym, chemicznym, drogownictwie i lecznictwie uzdrowiskowym.

Highlight: Surowce mineralne chemiczne mają niezwykle szerokie zastosowanie, od produkcji paliw po wytwarzanie leków i kosmetyków.

Surowce metaliczne, zwane również rudami metali, są wykorzystywane do produkcji różnych metali:

• Rudy żelaza służą do produkcji stali.
• Ruda miedzi jest surowcem do produkcji miedzi, wykorzystywanej w urządzeniach elektrycznych i elektronicznych.
• Rudy ołowiu i cynku są używane do produkcji tych metali, stosowanych m.in. w bateriach i do ochrony przed korozją.

Przykład: Z rud cynku wyłapia się cynk, który służy m.in. do pokrywania innych metali i ochronie ich przed korozją.

Surowce skalne są głównie wykorzystywane w budownictwie:

• Piasek służy jako budulec, np. do wyrobu zaprawy murarskiej.
• Wapień jest surowcem do produkcji materiałów budowlanych, takich jak cement.
• Granit służy do utwardzania nawierzchni dróg i chodników oraz wzmacniania ścian budynków.

Highlight: Surowce mineralne skalne mają kluczowe znaczenie w budownictwie, od produkcji cementu po wykończenie budynków i infrastruktury drogowej.

Podsumowując, surowce mineralne w Polsce - mapa pokazałaby różnorodność zasobów naturalnych naszego kraju, od węgla na południu, przez rudy miedzi na zachodzie, po surowce skalne rozmieszczone w różnych regionach. Ta różnorodność surowców mineralnych stanowi ważny element polskiej gospodarki i przemysłu.

Szczegółowe omówienie surowców mineralnych metalicznych i skalnych.

Definition: Surowce metaliczne to rudy metali przetwarzane w hutach.

Example: Rudy żelaza wykorzystywane do produkcji stali, rudy miedzi do produkcji przewodów.

Highlight: Surowce skalne znajdują główne zastosowanie w budownictwie.

Skały stanowią podstawowy budulec zewnętrznej warstwy Ziemi oraz jej wnętrza. Każda skała składa się z jednego lub kilku minerałów. Minerały to podstawowe pierwiastki i związki chemiczne tworzące skorupę ziemską.

Definicja: Minerały to naturalne substancje o określonych właściwościach chemicznych i fizycznych, powstałe w głębi Ziemi lub na jej powierzchni.

Minerały można podzielić na dwie główne kategorie:

1. Minerały skałotwórcze - występujące powszechnie, np. oliwin i kwarc.
2. Minerały rzadkie - kamienie szlachetne, takie jak diamenty, szmaragdy, szafiry i rubiny.

Przykład: Kwarc jest przykładem minerału skałotwórczego i występuje w różnych odmianach, takich jak ametyst, cytryn i kryształ górski.

Highlight: Rodzaje skał i przykłady obejmują zarówno powszechnie występujące minerały skałotwórcze, jak i rzadkie kamienie szlachetne, co pokazuje różnorodność składników skorupy ziemskiej.