Alternatywny zapis:

planecie, średnia temperatura wynosiłaby ok. -18°C. Duży obszar Ziemi przypominałby pustynię lodową. Tak więc dzięki istniejącym w atmosferze gazom szklarniowym zyskujemy w ogólnym bilansie 33°C. Jest to efekt bardzo korzystny, bez niego nie byłoby życia na naszej planecie. Należy również pamiętać, że pochłonięte przez gazy szklarniowe promieniowanie, ma duże znaczenie nocą - nie dopuszcza do wychłodzenia naszej planety nocą. Podsumowując, efekt cieplarniany jest procesem naturalnym, zapewniającym stabilną temperaturę Ziemi, a dzięki temu odpowiednie warunki życia jej mieszkańcom. Niebezpieczny jest tylko antropogeniczny wzrost efektu cieplarnianego, który zaburza naturalne funkcjonowanie naszej planety. Człowiek poprzez swoją działalność gospodarczą, rozwój przemysłu i transportu zwiększa stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze. Gazy te przyczyniają się do zatrzymywania coraz większych ilości ciepła, co powoduje uzasadniony niepokój o przyszłość Ziemi. Istnieje ponad 30 gazów cieplarnianych. Najbardziej efektywne w pochłanianiu promieniowania są: > dwutlenek węgla odpowiedzialny w 50% za efekt cieplarniany (CO2 tworzy część naturalnego cyklu obiegu węgla w przyrodzie, wzrost emisji spowodowany jest spalaniem paliw kopalnych w elektrowniach, fabrykach i transporcie, podczas fotosyntezy rośliny absorbują CO2, a zatem wyrąb lasów przyczynia się do wzrostu jego emisji), ➤ metan odpowiedzialny w 18% za efekt cieplarniany (metan wprowadzany do atmosfery jako składnik gazu ziemnego, dostarczają go bakterie gnilne, tereny bagienne, pola ryżowe, wysypiska śmieci, górnictwo, rurociągi gazowe, wzrastająca by: Weronika Dąbkowska ilość metanu związana jest ze wzrostem liczby ludności i zwiększonym zapotrzebowaniem na żywność, ➤ tlenki azotu odpowiedzialne w 6% (wprowadzane do atmosfery np. poprzez nawozy sztuczne), ozon - użyteczny w stratosferze, szkodliwy przy powierzchni Ziemi, gromadzi się w spalinach samochodów. Skutki efektu cieplarnianego: ➤ podniesienie temperatury na Ziemi, a tym samym topnienie lodowców i lądolodów oraz podniesienie poziomu wszechoceanu, co w konsekwencji powoduje zalanie nisko położonych lądów, ➤ zmiany klimatu mogą mieć duży wpływ na produkcję rolną, a tym samym przyczynić się do rozszerzenia strefy głodu na świecie, ➤ przy każdym wzroście temperatury o 1°C gatunki roślin będą się przemieszczać o 250 km na północ i 150 m w górę, ➤ może nastąpić zmiana zasolenia oceanu, zmiana dynamiki prądów morskich i kolejne zmiany klimatyczne. DZIURA OZONOWA Bez promieni słonecznych nasz świat byłby jałową planetą. Promienie słoneczne ogrzewają powierzchnię Ziemi i są wykorzystywane przez rośliny w procesie fotosyntezy. Niektóre długości fal są jednak szkodliwe dla organizmów żywych. Pozwala to na wykorzystanie promieniowania krótkofalowego do sterylizacji instrumentów medycznych, ponieważ zabija ono drobnoustroje. Dzięki powyższym właściwościom promieni ultrafioletowych w środowisku naturalnym odbywa się proces dezynfekcji, w wyniku którego znaczna część zarodników unoszących się w powietrzu ulega zniszczeniu. Niezbędna do życia warstwa ozonowa, rozciągająca się w stratosferze na wysokości ok. 20-50 km, jest powłoką powstałą wskutek naturalnych procesów formowania się atmosfery i stale docierającego do niej promieniowania słonecznego. Krótkofalowe promieniowanie słoneczne jest odpowiedzialne za wytworzenie ozonosfery, ale równocześnie zostaje w niej zatrzymane, co ma bardzo duże znaczenie. Jest ono bowiem szkodliwe dla życia. Dziura ozonowa to zjawisko spadku ilości ozonu w stratosferze. Występuje głównie na obszarach podbiegunowych. Główną przyczyną degradacji warstwy ozonowej są tzw. freony. Gazy te są całkiem sztuczne i nieszkodliwe dla człowieka (nietoksyczne). Znalazły one szerokie zastosowanie w sprężarkach, urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych, do produkcji pojemników aerozolowych w przemyśle kosmetycznym i medycznym jako gaz nośny oraz do produkcji spienionych polimerów. Po wielu latach uwolnione przy powierzchni Ziemi freony docierają do stratosfery, gdzie pod wpływem promieniowania krótkofalowego dochodzi do uwalniania zawartego w nich chloru, który atakuje ozon. Na mocy protokołu montrealskiego z 1987r. znacznie zmniejszono wykorzystanie freonu, zastępując go innymi związkami chemicznymi. Pomimo to groźny dla ozonu chlor pozostanie w stratosferze jeszcze przez dziesiątki lat. Freony ulegają bardzo powolnemu rozpadowi (ok. 150 lat). Według ONZ, warstwa ozonowa może całkowicie się zregenerować do 2060 roku. - Konsekwencją degradacji ozonosfery jest wzrost docierającego do Ziemi krótkofalowego promieniowania słonecznego (ultrafioletowego), a to z kolei powoduje: ➤ zwiększenie liczebności zachorowań na raka, nasilenie chorób oczu (katarakta), > osłabienie systemu odpornościowego organizmu, by: Weronika Dąbkowska ➤ uszkodzenie kwasów nukleinowych w komórkach organizmów żywych i wynikające z tego zaburzenia genetyczne, > zmniejszenie plonów i przyrostu masy zielonej, ► spadek populacji wielu zwierząt np. ryb, ➤ niszczenie morskiego i oceanicznego fitoplanktonu, a tym samym niszczenie źródła przyswajania dwutlenku węgla. KWAŚNE OPADY W wyniku spalania paliw kopalnych (węgla kamiennego, węgla brunatnego, ropy naftowej i gazu ziemnego) do atmosfery trafiają tlenki siarki i azotu. Źródłem emisji tych gazów są głównie elektrownie cieplne, przemysł, motoryzacja, paleniska domowe. Są też źródła naturalne np. wybuchy wulkanów. Emitowane związki opadają na grunt w pobliżu miejsc ich powstawania w postaci depozycji suchej, natomiast w większej odległości, po przejściu przemian chemicznych wywołanych kontaktem z wodą, dwutlenek siarki i tlenek azotu przekształcają się w kwas siarkowy i kwas azotowy, które powracają na ziemię jako rozcieńczone kwasy siarkowy i azotowy czyli kwaśne deszcze, kwaśny śnieg lub grad. Kwaśne, trujące chmury wraz z wiatrem przemieszczają się często bardzo daleko od źródła emisji, przekraczając granice państwowe. - Kwaśne opady: ➤ niszczą lasy (uszkadzają chlorofil i komórki liści), ➤ zakwaszają glebę, wodę, ➤ niszczą budowle (rzeźby, sztukaterie, zdobienia na budynkach), ➤ niszczą kamienie, metale, a zatem pod ich wpływem szybciej zużywają się różnego rodzaju mechanizmy, maszyny, urządzenia. SMOG Spalanie paliw kopalnych w elektrowniach cieplnych, przemyśle, transporcie i paleniskach domowych jest również przyczyną toksycznej mgły - smogu. Jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń wytworzonych przez człowieka i niekorzystnych warunków atmosferycznych (znaczna wilgotność, bezwietrzna pogoda, inwersja termiczna). Szczególnie niebezpieczne są mgły zalegające blisko powierzchni gruntu, obciążone pyłami i gazami, przenikające do mieszkań nawet przy zamkniętych oknach. - Wchodzące w skład smogu gazy i pyły są: ➤ zagrożeniem zdrowia i życia ludzi, ➤ czynnikami alergizującymi, ➤ mogą wywoływać astmę, ➤ zapalenie oskrzeli, by: Weronika Dąbkowska ➤ niewydolność oddechową, ➤ choroby układu krwionośnego, ➤ choroby nowotworowe. - Ze względu na warunki powstawania i skład chemiczny możemy wyróżnić dwa rodzaje smogu: > typu londyńskiego (kwaśny, występuje w miesiącach od listopada do stycznia podczas inwersji temperatur w strefie umiarkowanej, w jego skład wchodzą tlenki węgla, siarki, tlenki azotu, sadza i pyły), > typu Los Angeles (fotochemiczny, powstaje latem w klimatach subtropikalnych, spaliny samochodowe pod wpływem promieniowania słonecznego ulegają reakcjom fotochemicznym tworząc nowe związki: aldehydy, ozon, azotan nadtlenku acetylu). by: Weronika Dąbkowska