ABSOLUTYZM OŚWIECENIOWY W XVIII W.

Absolutyzm oświeceniowy charakteryzował się władzą władcy oświeconego - wykształconego monarchy, który rządził samodzielnie, ale wprowadzał reformy dla dobra poddanych. W tym okresie doszło do znaczących zmian w trzech głównych mocarstwach europejskich.

Rosja

PIOTR I WIELKI zmodernizował Rosję poprzez:

• Podział kraju na gubernie i wprowadzenie systemu urzędniczego (tabela rang)
• Utworzenie senatu jako organu doradczego
• Rozbudowę potężnej armii i floty (szczególnie na Bałtyku)
• Przeniesienie stolicy do nowo wybudowanego Petersburga
• Sprowadzenie zachodnich specjalistów i wprowadzenie nowych technologii
• Europeizację zwyczajów (zakaz noszenia bród i tradycyjnych strojów rosyjskich)

KATARZYNA II WIELKA kontynuowała modernizację, ale:

• Wzmocniła pozycję szlachty, nadając jej nowe przywileje
• Obciążyła chłopów wysokimi podatkami i przymusowym poborem do armii (co wywołało powstania)
• Prowadziła ekspansywną politykę zagraniczną (udział w trzech rozbiorach Polski)
• Wcieliła chanat krymski do Rosji, rozszerzając granice imperium

Ważne pojęcie: Tabela rang - system urzędniczy wprowadzony przez Piotra I, który umożliwiał awans społeczny na podstawie zasług i zdolności, a nie tylko urodzenia.

Prusy

FRYDERYK I WILHELM wprowadził:

• Obowiązek szkolny, podnosząc poziom wykształcenia społeczeństwa
• Surową dyscyplinę w armii, czyniąc z niej jedną z najsilniejszych w Europie

FRYDERYK II WIELKI, zwany "królem-filozofem":

• Wprowadził powszechny obowiązek szkolny
• Zniósł cenzurę, promując swobodę wypowiedzi
• Zakazał stosowania tortur w procesach sądowych
• Kontynuował wzmacnianie armii pruskiej
• Uczestniczył w I rozbiorze Polski

Austria

MARIA TERESA zainicjowała reformy po utracie Śląska:

• Ograniczyła przywileje szlachty i duchowieństwa
• Wzmocniła i zmodernizowała armię

JÓZEF II HABSBURG przeprowadził radykalne reformy:

• Rozbudował system szkolnictwa
• Zniósł poddaństwo chłopów, poprawiając ich sytuację prawną
• Zmniejszył wpływy kościoła w państwie

Kluczowa zasada: Władca sługą państwa - fundamentalna idea absolutyzmu oświeceniowego, zgodnie z którą monarcha, mimo nieograniczonej władzy, powinien działać przede wszystkim dla dobra państwa i poddanych.