ABSOLUTYZM OŚWIECENIOWY W XVIII W.
Absolutyzm oświeceniowy charakteryzował się władzą władcy oświeconego - wykształconego monarchy, który rządził samodzielnie, ale wprowadzał reformy dla dobra poddanych. W tym okresie doszło do znaczących zmian w trzech głównych mocarstwach europejskich.
Rosja
PIOTR I WIELKI zmodernizował Rosję poprzez:
- Podział kraju na gubernie i wprowadzenie systemu urzędniczego (tabela rang)
- Utworzenie senatu jako organu doradczego
- Rozbudowę potężnej armii i floty (szczególnie na Bałtyku)
- Przeniesienie stolicy do nowo wybudowanego Petersburga
- Sprowadzenie zachodnich specjalistów i wprowadzenie nowych technologii
- Europeizację zwyczajów (zakaz noszenia bród i tradycyjnych strojów rosyjskich)
KATARZYNA II WIELKA kontynuowała modernizację, ale:
- Wzmocniła pozycję szlachty, nadając jej nowe przywileje
- Obciążyła chłopów wysokimi podatkami i przymusowym poborem do armii (co wywołało powstania)
- Prowadziła ekspansywną politykę zagraniczną (udział w trzech rozbiorach Polski)
- Wcieliła chanat krymski do Rosji, rozszerzając granice imperium
Ważne pojęcie: Tabela rang - system urzędniczy wprowadzony przez Piotra I, który umożliwiał awans społeczny na podstawie zasług i zdolności, a nie tylko urodzenia.
Prusy
FRYDERYK I WILHELM wprowadził:
- Obowiązek szkolny, podnosząc poziom wykształcenia społeczeństwa
- Surową dyscyplinę w armii, czyniąc z niej jedną z najsilniejszych w Europie
FRYDERYK II WIELKI, zwany "królem-filozofem":
- Wprowadził powszechny obowiązek szkolny
- Zniósł cenzurę, promując swobodę wypowiedzi
- Zakazał stosowania tortur w procesach sądowych
- Kontynuował wzmacnianie armii pruskiej
- Uczestniczył w I rozbiorze Polski
Austria
MARIA TERESA zainicjowała reformy po utracie Śląska:
- Ograniczyła przywileje szlachty i duchowieństwa
- Wzmocniła i zmodernizowała armię
JÓZEF II HABSBURG przeprowadził radykalne reformy:
- Rozbudował system szkolnictwa
- Zniósł poddaństwo chłopów, poprawiając ich sytuację prawną
- Zmniejszył wpływy kościoła w państwie
Kluczowa zasada: Władca sługą państwa - fundamentalna idea absolutyzmu oświeceniowego, zgodnie z którą monarcha, mimo nieograniczonej władzy, powinien działać przede wszystkim dla dobra państwa i poddanych.
