Rozwój szkolnictwa i kultury w Galicji

W zaborze austriackim działały polskojęzyczne wyższe uczelnie, co było wyjątkowe na tle innych zaborów. W Krakowie funkcjonował Uniwersytet Jagielloński i Szkoła Sztuk Pięknych, a we Lwowie - Uniwersytet Jana Kazimierza i politechnika. Galicyjskie gimnazja osiągnęły wysoki poziom, choć na szkoły podstawowe brakowało środków. Mimo to, udało się zmniejszyć procent analfabetyzmu.

Highlight: Hrabia Agenor Romuald Gołuchowski, polski arystokrata i trzykrotny namiestnik Galicji, przyczynił się do ufundowania Akademii Umiejętności w Krakowie i politechniki we Lwowie.

W Galicji kwitło polskie życie kulturalne - działały polskie uniwersytety, teatry, biblioteki, wydawano polską prasę i literaturę. Jednym z wybitnych przedstawicieli kultury tego okresu był Jan Matejko $1838-1893$, organizator i pierwszy dyrektor krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych.

Example: Szkolnictwo w zaborze austriackim rozwijało się znacznie lepiej niż szkolnictwo w zaborze rosyjskim czy edukacja w zaborze pruskim, dzięki autonomii i możliwości nauczania w języku polskim.

W Sejmie Krajowym Galicji większość stanowili konserwatywni politycy, zwolennicy postawy ugodowej i legalnych działań w ramach autonomii. Zalecali oni również Polakom z innych zaborów trójlojalizm - lojalność wobec władz zaborczych oraz pracę organiczną.

Vocabulary: Praca organiczna to działalność społeczna i gospodarcza mająca na celu wzmocnienie narodu polskiego pod zaborami poprzez rozwój oświaty, gospodarki i kultury.

Rozwój gospodarczy i społeczny Galicji

Stańczycy, grupa polityków krytykujących ideę powstań narodowych, dążyli do rozwoju gospodarczego i politycznego Galicji. Ich nazwa pochodziła od artykułów prasowych "Teka Stańczyka" – nawiązujących do XVI-wiecznego błazna królewskiego, który krytykował wady polityki polskiej i przepowiadał klęski.

Quote: "Nowe pokolenie Polaków miało odznaczać się cnotami obywatelskimi, poszanowaniem prawa i porządku społecznego oraz pracowitością."

Ignacy Łukasiewicz, pionier przemysłu naftowego, wynalazł lampę naftową i jako pierwszy przeprowadził destylację ropy naftowej w 1853 roku. Uruchomił w Bóbrce pod Krosnem pierwszą na świecie kopalnię ropy naftowej, a jego destylarnie zaopatrywały w naftę całe Austro-Węgry.

Highlight: Ignacy Łukasiewicz, pionier przemysłu naftowego, nie tylko dorobił się wielkiego majątku, ale także przeznaczył dużą część pieniędzy na cele społeczne, m.in. na budowę szkół, szpitali, dróg i mostów oraz na pomoc biednym.

Mimo pewnych sukcesów, Galicja borykała się z problemami gospodarczymi. Władze austriackie nie inwestowały w rozwój gospodarczy regionu, a dochody z górnictwa naftowego odprowadzano poza granice prowincji. Dominowały małe gospodarstwa chłopskie, zbyt małe, by wyżywić liczne rodziny. Rolnictwo było zacofane, a chłopi utracili dostęp do pastwisk i lasów po uwłaszczeniu.

Example: Skutki autonomii galicyjskiej były złożone - z jednej strony nastąpił rozwój kultury i edukacji, z drugiej jednak region borykał się z problemami gospodarczymi i biedą, co doprowadziło do zjawiska znanego jako "nędza galicyjska".

Rozwój ruchu spółdzielczego i konflikty narodowościowe

Na ziemiach polskich rozwijał się ruch spółdzielczy. Tworzono kasy oszczędnościowo-pożyczkowe wspierające drobnych producentów, chłopów i rzemieślników. Powstawały spółdzielnie spożywcze i mleczarskie. Uczono oszczędności, poszerzano wiedzę zawodową i kształtowano więzi lokalne.

Highlight: Franciszek Stefczyk, historyk i nauczyciel, przyczynił się do powstania sieci wiejskich kas spółdzielczych w Galicji.

Ludność ukraińska $Rusini$ stanowiła 43% ludności Galicji. Narastał konflikt między ludnością polską a ukraińską. Rząd Galicji, zdominowany przez Polaków, był niechętny budzącej się świadomości narodowej Ukraińców.

Example: Konflikt polsko-ukraiński w Galicji można porównać do współczesnych napięć w Autonomii Palestyńskiej, gdzie różne grupy narodowe rywalizują o wpływy i prawa.

Konflikt ten nasilił się po 1918 roku, co pokazuje, że autonomia galicyjska, mimo wielu pozytywnych aspektów, nie rozwiązała wszystkich problemów społecznych i narodowościowych regionu.

Autonomia w Galicji

Po klęsce w wojnie z Prusami, cesarz austriacki Franciszek Józef I zreorganizował państwo, przekształcając monarchię absolutną w konstytucyjną. Władza ustawodawcza należała do dwuizbowej Rady Państwa, która uchwalała ustawy i budżet dla całego państwa. Sejmy krajowe zajmowały się sprawami prowincji $krajów koronnych$ monarchii habsburskiej.

Highlight: Na mocy ugody między Austrią a Węgrami w 1867 roku powstała monarchia austro-węgierska.

Cesarstwo Austrii i Królestwo Węgier stały się oddzielnymi państwami, związanymi unią pod rządami wspólnego dziedzicznego monarchy z dynastii Habsburgów. Pozostałe kraje otrzymały pewne swobody. Galicja, jako kraj koronny, uzyskała szeroką autonomię.

Definition: Autonomia galicyjska oznaczała, że Galicja posiadała własny Sejm Krajowy sprawujący władzę ustawodawczą, Wydział Krajowy wykonujący uchwały sejmu i zajmujący się administracją prowincji, oraz namiestnika mianowanego przez cesarza, który stał na czele administracji prowincji.

Lwów stał się siedzibą władz autonomicznych Galicji. Co istotne, w urzędach obowiązywał język krajowy - polski, co było znaczącym elementem autonomii Galicji.

Example: Na czym polegała autonomia Polaków mieszkających w zaborze austriackim? Polegała ona na możliwości używania języka polskiego w urzędach, posiadaniu własnego sejmu i administracji, oraz rozwoju polskiego szkolnictwa i kultury.