Starożytny Rzym przeszedł znaczące przemiany ustrojowe i społeczne, które ukształtowały jego historię od czasów Republika rzymska do powstania imperium.
Społeczeństwo rzymskie było ściśle zhierarchizowane. Na szczycie znajdowali się patrycjusze - arystokracja rodowa posiadająca pełnię praw obywatelskich. Poniżej byli plebejusze - wolni obywatele, którzy stopniowo zdobywali kolejne prawa polityczne. Najniższą warstwę stanowili niewolnicy pozbawieni wszelkich praw. Edukacja w starożytnym Rzymie koncentrowała się na retoryce, literaturze, filozofii oraz prawie. Młodzi Rzymianie uczyli się w szkołach prowadzonych przez gramatyków i retorów, gdzie poznawali dzieła klasyczne i uczyli się sztuki przemawiania. Literatura rzymska rozwijała się dynamicznie, czerpiąc inspiracje z kultury greckiej.
Schyłek republiki rzymskiej i przejście do cesarstwa było procesem stopniowym. W okresie republiki władzę sprawowali konsulowie, senat i zgromadzenia ludowe. Podboje Rzymu doprowadziły do znacznego powiększenia terytorium państwa, ale też przyczyniły się do kryzysu społeczno-politycznego. Za czasów Oktawiana Augusta nastąpiła fundamentalna zmiana ustrojowa - powstało cesarstwo, choć formalnie zachowano instytucje republikańskie. August skupił w swoich rękach najważniejsze uprawnienia, stając się pierwszym cesarzem. Upadek republiki rzymskiej był wynikiem długotrwałego kryzysu instytucji państwowych, wojen domowych i koncentracji władzy w rękach jednostek. Nowy ustrój, znany jako pryncypat, łączył elementy republikańskie z władzą cesarską, co zapoczątkowało nową erę w dziejach Rzymu.
