Reforma szkolnictwa w Polsce

W 1773 roku powołano Komisję Edukacji Narodowej, która była odpowiedzialna za prowadzenie wszystkich szkół w Rzeczypospolitej - od szkół parafialnych do uniwersytetów. Główne cele reformy edukacyjnej to:

• Wychowywanie młodzieży na mądrych obywateli i patriotów
• Nacisk na wiedzę praktyczną
• Wprowadzenie języka polskiego jako języka wykładowego (zamiast łaciny)

Vocabulary: Szkoła parafialna - szkoła najniższego stopnia działająca przy kościele parafialnym.

W szkołach parafialnych uczono czytania, pisania, prostych obliczeń, zasad higieny, podstaw rolnictwa i ogrodnictwa. Przygotowaniem nowoczesnych podręczników zajmowało się Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych.

Highlight: Kultura polskiego oświecenia przyniosła znaczące zmiany w edukacji, literaturze i sztuce, kładąc podwaliny pod nowoczesne społeczeństwo polskie.

Literatura okresu oświecenia w Polsce

Kultura polskiego oświecenia rozwijała się w drugiej połowie XVIII wieku pod wpływem idei europejskiego oświecenia. Najwybitniejsi pisarze tego okresu to Ignacy Krasicki, Julian Ursyn Niemcewicz, Wojciech Bogusławski, Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. W swoich dziełach krytykowali oni wady społeczeństwa polskiego, takie jak egoizm szlachty, zacofanie, pijaństwo i rozrzutność.

Highlight: Ignacy Krasicki, biskup warmiński, był jednym z najwybitniejszych polskich poetów oświecenia. Jego twórczość obejmowała fraszki, bajki i poematy, w których ośmieszał wady polskiej szlachty.

Example: Ignacy Krasicki napisał pierwszą polską powieść pt. "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki".

Pisarze polityczni, tacy jak Hugo Kołłątaj i Stanisław Staszic, krytykowali wady ustroju Rzeczypospolitej, w tym wolną elekcję, zasadę liberum veto, szeroki zakres przywilejów szlacheckich oraz brak praw mieszczan i chłopów. Ich dzieła miały na celu promowanie reform i modernizacji państwa polskiego.

Vocabulary: Liberum veto - zasada ustrojowa w I Rzeczypospolitej, pozwalająca jednemu posłowi na zerwanie sejmu i unieważnienie wszystkich jego uchwał.