Przedmioty

Przedmioty

Więcej

Złoty Wiek Rzeczypospolitej Notatki i Sprawdziany PDF dla Klasy 2 LO

Zobacz

Złoty Wiek Rzeczypospolitej Notatki i Sprawdziany PDF dla Klasy 2 LO
user profile picture

Matylda

@matylda_xojy

·

54 Obserwujących

Obserwuj

Złoty wiek Rzeczypospolitej - okres rozkwitu państwa polskiego pod rządami ostatnich Jagiellonów, charakteryzujący się rozwojem parlamentaryzmu, gospodarki i kultury.

Główne punkty:

  • Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka rozpoczęło okres znaczących przemian
  • Rozwój parlamentaryzmu i ustanowienie konstytucji Nihil novi w 1505 roku
  • Rozkwit tolerancji religijnej i różnorodności wyznaniowej
  • Dominacja Gdańska w handlu międzynarodowym
  • Rozwój sztuki renesansowej z centrum w Krakowie

8.01.2023

6885

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Pacta Conventa i Panowanie Stefana Batorego

Okres pierwszego i drugiego bezkrólewia wprowadził nowe rozwiązania ustrojowe.

Definition: Pacta conventa stanowiły indywidualną umowę między szlachtą a królem.

Highlight: Ucieczka Henryka Walezego doprowadziła do drugiego bezkrólewia i wyboru Stefana Batorego.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Rzeczpospolita po Unii Lubelskiej

Okres po Unii Lubelskiej przyniósł znaczące zmiany terytorialne i demograficzne.

Highlight: Państwo stało się jednym z najludniejszych w Europie, charakteryzując się wyjątkową różnorodnością etniczną.

Example: Wśród mieszkańców znajdowali się Polacy, Litwini, Rusini, Łotysze, Niemcy, Żydzi, Ormianie i wiele innych narodowości.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka

Jan Olbracht, syn Kazimierza Jagiellończyka, rozpoczął swoje rządy od zaangażowania w rywalizację o wpływy polskie na południu. W 1497 roku podjął nieudaną wyprawę na mołdawskie porty. Po nim tron objął jego brat, Aleksander Jagiellończyk, który toczył wojnę z Moskwą, zakończoną porażką i podpisaniem rozejmu z księciem moskiewskim Iwanem III Srogim.

Panowanie Zygmunta I Starego

Zygmunt I Stary objął tron w 1506 roku. Jego rządy charakteryzowały się intensywną polityką międzynarodową:

  • 1515 - zjazd wiedeński, gdzie podpisano traktat rozstrzygający spory z Habsburgami
  • 1514 - zwycięska bitwa pod Orszą, po utracie Smoleńska
  • 1519 - wojna pruska, ostatni konflikt zbrojny z zakonem krzyżackim
  • 1525 - hołd pruski, złożony przez Albrechta Hohenzollerna
  • 1531 - zwycięstwo w bitwie pod Obertynem
  • 1533 - zawarcie pokoju wieczystego z Turcją

Highlight: Hołd pruski w 1525 roku był kluczowym momentem w stosunkach polsko-krzyżackich, kończącym erę konfliktów.

Walka o wpływy nad Bałtykiem

Zygmunt August, następca Zygmunta Starego, kontynuował politykę rozszerzania wpływów Polski nad Bałtykiem:

  • 1568 - powołanie Komisji Morskiej w celu rozbudowy królewskiej floty
  • Zbrojna rywalizacja o dominium Maris Baltici (panowanie nad Morzem Bałtyckim)
  • I wojna północna (1563-1570) przeciwko siłom moskiewskim

Vocabulary: Dominium Maris Baltici - łacińskie określenie oznaczające "panowanie nad Morzem Bałtyckim", cel polityki bałtyckiej ówczesnych mocarstw.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Demokracja szlachecka

Złoty wiek Rzeczypospolitej szlacheckiej to okres, w którym szlachta zyskała dominującą rolę w życiu politycznym państwa. Fundamentem swobód szlacheckich było prawo o nietykalności osobistej i majątkowej. Kluczowe przywileje szlacheckie obejmowały:

  • 1454 - przywileje cerekwicko-nieszawskie (zgoda szlachty na nowe podatki i prawa)
  • 1496 - przywilej piotrkowski (ograniczenie praw mieszczan i chłopów)
  • Przywilej sądowy (król nie ingerował w spory między szlachtą a poddanymi)
  • Prawo ziemskie (łagodniejsze traktowanie szlachty w sądach)

Definition: Złoty wiek kultury polskiej to okres rozkwitu sztuki, literatury i nauki, zbiegający się z czasem największej potęgi Rzeczypospolitej.

Początki parlamentaryzmu

Sejm walny, główny organ władzy ustawodawczej, składał się z trzech "stanów sejmujących":

  1. Króla
  2. Senatu (rada królewska złożona z możnowładców)
  3. Izby poselskiej (przedstawiciele sejmików ziemskich)

Highlight: Konstytucja Nihil novi z 1505 roku ograniczyła władzę królewską, stanowiąc, że monarcha nie może wprowadzać nowych praw bez zgody Sejmu Walnego.

Stan szlachecki

Szlachta dzieliła się na cztery główne grupy:

  1. Magnateria - najbogatsza i najmniej liczna
  2. Szlachta średnia - właściciele od jednej do kilkunastu wsi
  3. Szlachta zagrodowa - właściciele pojedynczych gospodarstw
  4. Gołota - szlachta bez ziemi, o ograniczonych prawach

Example: Szlachcic zagrodowy mógł posiadać jedno gospodarstwo, które sam uprawiał, podczas gdy magnat mógł być właścicielem dziesiątek wsi i setek poddanych chłopów.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Ruch egzekucyjny

Ruch egzekucyjny był inicjatywą szlachecką dążącą do reform państwa. Kluczowe wydarzenia związane z tym ruchem to:

  • 1537 - wojna kokosza, otwarty konflikt między monarchą a szlachtą
  • Egzekucja dóbr królewskich - postulat przywrócenia władcy praw i dochodów z królewszczyzn

Vocabulary: Rokosz - zbrojne wystąpienie szlachty przeciw władcy w obronie obowiązujących praw i przywilejów.

Reformacja i kontrreformacja w Rzeczypospolitej

Złoty wiek Rzeczypospolitej to również okres intensywnych przemian religijnych. Reformacja dotarła do Polski w różnych formach:

  1. Luteranizm - początkowo popularny w miastach Prus Królewskich
  2. Kalwinizm - zyskał większą popularność wśród szlachty
  3. Bracia polscy (arianie) - radykalny nurt reformacji, głoszący pacyfizm
  4. Bracia czescy - nurt reformacji oparty na Biblii

Quote: "Nie jestem królem waszych sumień" - słowa przypisywane Zygmuntowi Augustowi, podkreślające tolerancję religijną w Polsce.

Tolerancja religijna

Rzeczpospolita słynęła z tolerancji religijnej, czego wyrazem były:

  • 1570 - ugoda sandomierska między luteranami, kalwinistami i braćmi czeskimi
  • 1573 - konfederacja warszawska, gwarantująca pokój religijny i poszanowanie praw dysydentów

Highlight: Konfederacja warszawska z 1573 roku była jednym z pierwszych aktów prawnych w Europie gwarantujących wolność wyznania.

Czasy kontrreformacji

Reakcją Kościoła katolickiego na reformację były działania kontrreformacyjne:

  • Zakładanie seminariów duchownych
  • Systematyczne głoszenie kazań
  • 1564 - sprowadzenie do Polski jezuitów przez Stanisława Hozjusza
  • Zakładanie kolegiów jezuickich

Example: Kolegium jezuickie w Braniewie, założone w 1565 roku, stało się wzorem dla innych placówek edukacyjnych w Rzeczypospolitej.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Tolerancja Religijna

W okresie Złotego wieku Rzeczypospolitej wykształciła się wyjątkowa tolerancja religijna.

Definition: Bracia polscy (arianie) byli radykalnym nurtem reformacji, uznającym tylko jedną osobę boską.

Vocabulary: Pacyfizm - doktryna odrzucająca przemoc i udział w działaniach zbrojnych.

Highlight: Ugoda sandomierska z 1570 roku była przełomowym momentem w historii tolerancji religijnej, jednocząc luteran, kalwinistów i braci czeskich.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Zobacz

Handel Gdański

Gdańsk stał się głównym ośrodkiem handlowym Rzeczypospolitej w XVI wieku.

Example: Miasto kontrolowało 80% polskiego handlu zagranicznego, specjalizując się w handlu zbożem.

Highlight: System handlowy opierał się na prawie o gościach, które dawało monopol kupcom gdańskim.

Główne towary eksportowe obejmowały:

  • Produkty leśne
  • Sól
  • Rudy metali
  • Płótno lniane
  • Surowce zwierzęce

Nie ma nic odpowiedniego? Sprawdź inne przedmioty.

Knowunity jest aplikacją edukacyjną #1 w pięciu krajach europejskich

Knowunity zostało wyróżnione przez Apple i widnieje się na szczycie listy w sklepie z aplikacjami w kategorii edukacja w takich krajach jak Polska, Niemcy, Włochy, Francje, Szwajcaria i Wielka Brytania. Dołącz do Knowunity już dziś i pomóż milionom uczniów na całym świecie.

Ranked #1 Education App

Pobierz z

Google Play

Pobierz z

App Store

Knowunity jest aplikacją edukacyjną #1 w pięciu krajach europejskich

4.9+

Średnia ocena aplikacji

13 M

Uczniowie korzystają z Knowunity

#1

W rankingach aplikacji edukacyjnych w 12 krajach

950 K+

Uczniowie, którzy przesłali notatki

Nadal nie jesteś pewien? Zobacz, co mówią inni uczniowie...

Użytkownik iOS

Tak bardzo kocham tę aplikację [...] Polecam Knowunity każdemu!!! Moje oceny poprawiły się dzięki tej aplikacji :D

Filip, użytkownik iOS

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze zaprojektowana. Do tej pory zawsze znajdowałam wszystko, czego szukałam :D

Zuzia, użytkownik iOS

Uwielbiam tę aplikację ❤️ właściwie używam jej za każdym razem, gdy się uczę.

Złoty Wiek Rzeczypospolitej Notatki i Sprawdziany PDF dla Klasy 2 LO

user profile picture

Matylda

@matylda_xojy

·

54 Obserwujących

Obserwuj

Złoty wiek Rzeczypospolitej - okres rozkwitu państwa polskiego pod rządami ostatnich Jagiellonów, charakteryzujący się rozwojem parlamentaryzmu, gospodarki i kultury.

Główne punkty:

  • Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka rozpoczęło okres znaczących przemian
  • Rozwój parlamentaryzmu i ustanowienie konstytucji Nihil novi w 1505 roku
  • Rozkwit tolerancji religijnej i różnorodności wyznaniowej
  • Dominacja Gdańska w handlu międzynarodowym
  • Rozwój sztuki renesansowej z centrum w Krakowie

8.01.2023

6885

 

2

 

Historia

265

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Pacta Conventa i Panowanie Stefana Batorego

Okres pierwszego i drugiego bezkrólewia wprowadził nowe rozwiązania ustrojowe.

Definition: Pacta conventa stanowiły indywidualną umowę między szlachtą a królem.

Highlight: Ucieczka Henryka Walezego doprowadziła do drugiego bezkrólewia i wyboru Stefana Batorego.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Rzeczpospolita po Unii Lubelskiej

Okres po Unii Lubelskiej przyniósł znaczące zmiany terytorialne i demograficzne.

Highlight: Państwo stało się jednym z najludniejszych w Europie, charakteryzując się wyjątkową różnorodnością etniczną.

Example: Wśród mieszkańców znajdowali się Polacy, Litwini, Rusini, Łotysze, Niemcy, Żydzi, Ormianie i wiele innych narodowości.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka

Jan Olbracht, syn Kazimierza Jagiellończyka, rozpoczął swoje rządy od zaangażowania w rywalizację o wpływy polskie na południu. W 1497 roku podjął nieudaną wyprawę na mołdawskie porty. Po nim tron objął jego brat, Aleksander Jagiellończyk, który toczył wojnę z Moskwą, zakończoną porażką i podpisaniem rozejmu z księciem moskiewskim Iwanem III Srogim.

Panowanie Zygmunta I Starego

Zygmunt I Stary objął tron w 1506 roku. Jego rządy charakteryzowały się intensywną polityką międzynarodową:

  • 1515 - zjazd wiedeński, gdzie podpisano traktat rozstrzygający spory z Habsburgami
  • 1514 - zwycięska bitwa pod Orszą, po utracie Smoleńska
  • 1519 - wojna pruska, ostatni konflikt zbrojny z zakonem krzyżackim
  • 1525 - hołd pruski, złożony przez Albrechta Hohenzollerna
  • 1531 - zwycięstwo w bitwie pod Obertynem
  • 1533 - zawarcie pokoju wieczystego z Turcją

Highlight: Hołd pruski w 1525 roku był kluczowym momentem w stosunkach polsko-krzyżackich, kończącym erę konfliktów.

Walka o wpływy nad Bałtykiem

Zygmunt August, następca Zygmunta Starego, kontynuował politykę rozszerzania wpływów Polski nad Bałtykiem:

  • 1568 - powołanie Komisji Morskiej w celu rozbudowy królewskiej floty
  • Zbrojna rywalizacja o dominium Maris Baltici (panowanie nad Morzem Bałtyckim)
  • I wojna północna (1563-1570) przeciwko siłom moskiewskim

Vocabulary: Dominium Maris Baltici - łacińskie określenie oznaczające "panowanie nad Morzem Bałtyckim", cel polityki bałtyckiej ówczesnych mocarstw.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Demokracja szlachecka

Złoty wiek Rzeczypospolitej szlacheckiej to okres, w którym szlachta zyskała dominującą rolę w życiu politycznym państwa. Fundamentem swobód szlacheckich było prawo o nietykalności osobistej i majątkowej. Kluczowe przywileje szlacheckie obejmowały:

  • 1454 - przywileje cerekwicko-nieszawskie (zgoda szlachty na nowe podatki i prawa)
  • 1496 - przywilej piotrkowski (ograniczenie praw mieszczan i chłopów)
  • Przywilej sądowy (król nie ingerował w spory między szlachtą a poddanymi)
  • Prawo ziemskie (łagodniejsze traktowanie szlachty w sądach)

Definition: Złoty wiek kultury polskiej to okres rozkwitu sztuki, literatury i nauki, zbiegający się z czasem największej potęgi Rzeczypospolitej.

Początki parlamentaryzmu

Sejm walny, główny organ władzy ustawodawczej, składał się z trzech "stanów sejmujących":

  1. Króla
  2. Senatu (rada królewska złożona z możnowładców)
  3. Izby poselskiej (przedstawiciele sejmików ziemskich)

Highlight: Konstytucja Nihil novi z 1505 roku ograniczyła władzę królewską, stanowiąc, że monarcha nie może wprowadzać nowych praw bez zgody Sejmu Walnego.

Stan szlachecki

Szlachta dzieliła się na cztery główne grupy:

  1. Magnateria - najbogatsza i najmniej liczna
  2. Szlachta średnia - właściciele od jednej do kilkunastu wsi
  3. Szlachta zagrodowa - właściciele pojedynczych gospodarstw
  4. Gołota - szlachta bez ziemi, o ograniczonych prawach

Example: Szlachcic zagrodowy mógł posiadać jedno gospodarstwo, które sam uprawiał, podczas gdy magnat mógł być właścicielem dziesiątek wsi i setek poddanych chłopów.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Ruch egzekucyjny

Ruch egzekucyjny był inicjatywą szlachecką dążącą do reform państwa. Kluczowe wydarzenia związane z tym ruchem to:

  • 1537 - wojna kokosza, otwarty konflikt między monarchą a szlachtą
  • Egzekucja dóbr królewskich - postulat przywrócenia władcy praw i dochodów z królewszczyzn

Vocabulary: Rokosz - zbrojne wystąpienie szlachty przeciw władcy w obronie obowiązujących praw i przywilejów.

Reformacja i kontrreformacja w Rzeczypospolitej

Złoty wiek Rzeczypospolitej to również okres intensywnych przemian religijnych. Reformacja dotarła do Polski w różnych formach:

  1. Luteranizm - początkowo popularny w miastach Prus Królewskich
  2. Kalwinizm - zyskał większą popularność wśród szlachty
  3. Bracia polscy (arianie) - radykalny nurt reformacji, głoszący pacyfizm
  4. Bracia czescy - nurt reformacji oparty na Biblii

Quote: "Nie jestem królem waszych sumień" - słowa przypisywane Zygmuntowi Augustowi, podkreślające tolerancję religijną w Polsce.

Tolerancja religijna

Rzeczpospolita słynęła z tolerancji religijnej, czego wyrazem były:

  • 1570 - ugoda sandomierska między luteranami, kalwinistami i braćmi czeskimi
  • 1573 - konfederacja warszawska, gwarantująca pokój religijny i poszanowanie praw dysydentów

Highlight: Konfederacja warszawska z 1573 roku była jednym z pierwszych aktów prawnych w Europie gwarantujących wolność wyznania.

Czasy kontrreformacji

Reakcją Kościoła katolickiego na reformację były działania kontrreformacyjne:

  • Zakładanie seminariów duchownych
  • Systematyczne głoszenie kazań
  • 1564 - sprowadzenie do Polski jezuitów przez Stanisława Hozjusza
  • Zakładanie kolegiów jezuickich

Example: Kolegium jezuickie w Braniewie, założone w 1565 roku, stało się wzorem dla innych placówek edukacyjnych w Rzeczypospolitej.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Tolerancja Religijna

W okresie Złotego wieku Rzeczypospolitej wykształciła się wyjątkowa tolerancja religijna.

Definition: Bracia polscy (arianie) byli radykalnym nurtem reformacji, uznającym tylko jedną osobę boską.

Vocabulary: Pacyfizm - doktryna odrzucająca przemoc i udział w działaniach zbrojnych.

Highlight: Ugoda sandomierska z 1570 roku była przełomowym momentem w historii tolerancji religijnej, jednocząc luteran, kalwinistów i braci czeskich.

Panowanie Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka
O Jan Olbracht- syn Kazimierza Jagiellończyka, uczestniczył w zjeździe Jagiellonów w Le

Handel Gdański

Gdańsk stał się głównym ośrodkiem handlowym Rzeczypospolitej w XVI wieku.

Example: Miasto kontrolowało 80% polskiego handlu zagranicznego, specjalizując się w handlu zbożem.

Highlight: System handlowy opierał się na prawie o gościach, które dawało monopol kupcom gdańskim.

Główne towary eksportowe obejmowały:

  • Produkty leśne
  • Sól
  • Rudy metali
  • Płótno lniane
  • Surowce zwierzęce

Nie ma nic odpowiedniego? Sprawdź inne przedmioty.

Knowunity jest aplikacją edukacyjną #1 w pięciu krajach europejskich

Knowunity zostało wyróżnione przez Apple i widnieje się na szczycie listy w sklepie z aplikacjami w kategorii edukacja w takich krajach jak Polska, Niemcy, Włochy, Francje, Szwajcaria i Wielka Brytania. Dołącz do Knowunity już dziś i pomóż milionom uczniów na całym świecie.

Ranked #1 Education App

Pobierz z

Google Play

Pobierz z

App Store

Knowunity jest aplikacją edukacyjną #1 w pięciu krajach europejskich

4.9+

Średnia ocena aplikacji

13 M

Uczniowie korzystają z Knowunity

#1

W rankingach aplikacji edukacyjnych w 12 krajach

950 K+

Uczniowie, którzy przesłali notatki

Nadal nie jesteś pewien? Zobacz, co mówią inni uczniowie...

Użytkownik iOS

Tak bardzo kocham tę aplikację [...] Polecam Knowunity każdemu!!! Moje oceny poprawiły się dzięki tej aplikacji :D

Filip, użytkownik iOS

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze zaprojektowana. Do tej pory zawsze znajdowałam wszystko, czego szukałam :D

Zuzia, użytkownik iOS

Uwielbiam tę aplikację ❤️ właściwie używam jej za każdym razem, gdy się uczę.