Nowe nurty polityczne (NE kl 3)

Alternatywny zapis:

Różą Luksemburg i Julianem Marchlewskim na czele) która partia, reprezentowała internacjonalistyczny, dążyła do komunizmu. - - nurt Program SDKPiL - cele społeczne ważniejsze od narodowych, - odrzucenie walki o niepodległość Polski, - obalenie caratu i utworzenie rosyjskiej republiki demokratycznej, współpraca rewolucjonistów z różnych państw, - przygotowanie rewolucji proletariackiej i utworzenie ogólnoświatowej republiki socjalistycznej, likwidacja własności prywatnej. W Galicji powstała Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji i Śląska (PPSD) na czele z Ignacym Daszyńskim. Była to organizacja legalna. Ruch narodowy / nacjonalistyczny Liga Polska - tajna organizacja narodowa założona w Szwajcarii w 1887 r. przez Zygmunta Miłkowskiego. Jej celem było zjednoczenie wszystkich warstw społeczeństwa polskiego i wzmacnianie ich poczucia polskości. Zygmunt Balicki ze zwolennikami idei Ligi Polskiej założył w Krakowie Związek Młodzieży Polskiej „Zet”. Na Górnym Śląsku zasłużonym działaczem ruchu narodowego był Wojciech Korfanty. W 1893 r. z inicjatywy krajowych działaczy Ligi Polskiej powstała na ziemiach Królestwa Polskiego tajna Liga Narodowa, której przewodził Roman Dmowski. Działacze ruchu narodowego utworzyli nową partię Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne - pierwsza polska partia nacjonalistyczna. Powstała w 1897 r. w Królestwie Polskim, ale jej głównym ośrodkiem był Lwów. Tam organizacja mogła działać legalnie (od 1904 r.) Roman Dmowski wydawał tam pismo „Przegląd Wszechpolski”. - Dla jej działaczy najważniejszą wartością był naród, a głównym celem odzyskanie niepodległości i zachowanie tożsamości narodowej. Narodową Demokrację (ND) inaczej nazywano endecja, ruchem wszechpolskim. Hasłem endecji był solidaryzm narodowy - idea współpracy Polaków w trzech zaborach niezależnie od warstwy społecznej. Nacjonaliści za największe zagrożenie dla polskości uważali germanizację. Byli też przeciwnikami emancypacji Ukraińców i antysemitami. antysemityzm - uprzedzenia/ nienawiść wobec Żydów Ruch ludowy / chłopski Pod koniec XIX w. na ziemiach polskich ukształtował się ruch ludowy. W Galicji po uwłaszczeniu chłopów nadal istniała duża wrogość między chłopami a szlachtą. Serwituty - prawo ludności chłopskiej do korzystania z pańskich łąk i lasów. Las był dla chłopów źródłem: - żywności (owoce leśne i grzyby), - materiałów budowlanych (drewno do budowy i reperacji budynków), - opału na zimę. Szlachta po uwłaszczeniu chłopów chciała pobierać za to opłaty. Maria i Bolesław Wysłouch małżeństwo wydające pisma „Przegląd Społeczny" i „Przyjaciel Ludu". Pisma te były bardzo popularne. Koncentrowały się na uprawnieniach mieszkańców wsi zwłaszcza na prawach wyborczych. W 1895 r. w Rzeszowie utworzono Stronnictwo Ludowe (była to pierwsza partia chłopska), które w 1903 r. przekształciło się w Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Cele PSL: · poprawa sytuacji mieszkańców wsi, rozszerzenie praw wyborczych. W 1913 r. PSL podzielił się na: - PSL-Lewica (skupiał biedniejszych chłopów, przewodził mu Jan Stapiński), - PSL-Piast (kierował nim Wincenty Witos). Rewolucja 1905-1907 W 1905 r. w Rosji wybuchła rewolucja socjalistyczna, Krwawa niedziela – wydarzenia z 22 stycznia 1905 r. (Petersburg), pokojowa manifestacja stłumiona przez wojska carskie. Spowodowało to falę strajków w całym kraju. W październiku 1095 r. ogłoszono strajk generalny. Rewolucja socjalistyczna dotarła na znajdujące się pod zaborem rosyjskim ziemie polskie. W Królestwie Kongresowym doszło do strajków i powstań robotniczych oraz buntów nauczycieli i uczniów. Powstanie łódzkie - powstanie robotnicze (3 dni w czerwcu 1905 r.) krwawo stłumione. Jesienią 1905 r. polskie ośrodki przemysłowe przyłączyły się do strajku generalnego ogłoszonego w całym imperium carów. Władze wprowadziły w Królestwie stan wojenny. W okresie rewolucji robotniczej szczególnie aktywni byli członkowie Organizacji Bojowej PPS z Józefem Piłsudskim na czele. Dokonywali zamachów na rosyjskich policjantów i urzędników oraz szpicli. Organizowali napady rabunkowe. Odbijali więźniów. Wytwarzali materiały wybuchowe. W latach 1905-1906 wybuchały strajki szkolne. Strajkujący żądali: - polonizacji szkół, - szerszego dostępu do bezpłatnej edukacji, - prawa kobiet do studiowania, - tolerancji religijnej dla uczniów. Skutkiem rewolucji były ograniczone reformy. Władze pozwoliły na zakładanie stowarzyszeń oraz rozwój polskiego szkolnictwa (mogły powstawać polskie szkoły prywatne). Poprawie uległy też warunki pracy robotników. Wprowadzono tolerancję religijną. W urzędach gminnych wprowadzono język polski jako urzędowy (obok rosyjskiego). Polska Macierz Szkolna – legalna organizacja utworzona przez endecję w 1905 r. Tworzyła polskie prywatne szkolnictwo, biblioteki, czytelnie i ochronki dla dzieci. W 1906 r. doszło do podziału PPS na: - PPS-Frakcję Rewolucyjną - ,,starzy" kierowani przez Józefa Piłsudskiego - na pierwszy plan wysuwali potrzebę odzyskania niepodległości, rozbudowywali Organizację Bojową, która podjęła walkę zbrojną, - PPS-Lewicę -,,młodzi" popierający wyłącznie postulaty socjalne i współpracujący z SDKPiL. MZ Learning Notatka stworzona na podstawie podręcznika „Poznać przeszłość 3" wydawnictwa Nowa Era, wydanie 2021 r.