Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej
Kształtowanie się granic Polski w latach 1918-22 rozpoczęło się od tworzenia lokalnych ośrodków władzy na ziemiach wszystkich trzech zaborów jesienią 1918 roku. W Królestwie Polskim funkcjonowała Rada Regencyjna, a w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej pod przewodnictwem Ignacego Daszyńskiego. W Galicji utworzono dwa ośrodki władzy: Radę Narodową Śląska Cieszyńskiego i Polską Komisję Likwidacyjną w Krakowie. Na ziemiach zaboru pruskiego Polacy organizowali równoległą do niemieckiej władzę administracyjno-skarbową.
Highlight: Kluczową rolę w odrodzeniu Rzeczypospolitej odegrał Józef Piłsudski, który 11 listopada 1918 roku przejął dowództwo nad wojskiem polskim, a trzy dni później otrzymał władzę cywilną.
Co zrobił Józef Piłsudski dla odzyskania niepodległości? Po powrocie z twierdzy w Magdeburgu, Piłsudski szybko przejął inicjatywę. 18 listopada powołał rząd pod przewodnictwem Jędrzeja Moraczewskiego, który wprowadził szereg istotnych reform:
- Przyznanie praw wyborczych kobietom
- Skrócenie dnia pracy do 8 godzin
- Wprowadzenie ubezpieczeń społecznych
- Ustalenie płacy minimalnej
Definition: Mała konstytucja - akt prawny uchwalony 20 lutego 1919 roku, określający zasady tymczasowego ustroju Polski, w tym rolę Sejmu Ustawodawczego jako najwyższej władzy w państwie.
Jaka była rola Józefa Piłsudskiego? Piłsudski objął stanowisko Tymczasowego Naczelnika Państwa i był zwolennikiem koncepcji państwa ściśle scentralizowanego. Jego działania doprowadziły do uznania istnienia odrodzonej Polski przez Francję, Wielką Brytanię i USA.
Example: Polska pod zaborami przez 123 lata doświadczyła znacznych różnic w rozwoju poszczególnych regionów. Ziemie zaboru pruskiego miały dobrze rozwiniętą infrastrukturę i nowoczesne miasta, podczas gdy obszary dawnego zaboru rosyjskiego i austriackiego były znacznie bardziej zapóźnione cywilizacyjnie.
Różnice między zaborami były widoczne w wielu aspektach życia codziennego i infrastruktury:
- W zaborze austriackim obowiązywał ruch lewostronny, w przeciwieństwie do prawostronnego w zaborach pruskim i rosyjskim
- Rosja stosowała szersze tory kolejowe niż Niemcy czy Austro-Węgry
- Znaczna część ludności z dawnego obszaru zaboru austriackiego mieszkała na wsi i była niepiśmienna
Vocabulary: Zabór - termin odnoszący się do części terytorium Polski zajętej przez jedno z państw zaborczych (Rosję, Prusy lub Austrię) w wyniku rozbiorów Polski w XVIII wieku.
Proces odrodzenia Rzeczypospolitej wymagał ogromnego wysiłku w celu integracji ziem z różnych zaborów i stworzenia jednolitego systemu administracyjnego, prawnego i gospodarczego. Wyzwania te były stopniowo pokonywane, co pozwoliło na budowę fundamentów nowoczesnego państwa polskiego.
