Pełnia i schyłek średniowiecza

Alternatywny zapis:

Świętej - pada w 1291 r. Wyprawy krzyżowe wzmocniły niechęć pomiędzy Kościołem wschodnim i zachodnim oraz światem islamu, ale wywarły także ogromny wpływ na rozwój gospodarczy i kulturalny Europy. NAJAZDY MONGOLSKIE Mongołowie byli koczowniczym ludem, zamieszkującym stepy na pograniczu Syberii i stepów Mongolii. W początkach XIII w. ich plemiona zostały zjednoczone przez Temudzina, który przyjął wówczas tytuł Czyngischana. W ciągu zaledwie 20 lat Mongołowie podbili ogromne obszary Azji - od wybrzeży Chin po granice Europy. Podstawa tych sukcesów były: niezwykle efektywna armia oparta na konnicy i surowej dyscyplinie, metodyczne okrucieństwo, zastosowanie rozmaitych wynalazków technicznych - (np. gazów bojowych) oraz specyficzna taktyka walki. Mongołowie dwukrotnie atakowali Europe. W 1223 r. ich zwiad rozbił siły książąt ruskich w bitwie nad Katka. Z kolei w 1236 r. ich armia zajęła ziemie Bułgarów kamskich i książąt ruskich, a następnie pokonała wojska książąt polskich i króla Węgier w 1241 r. Utworzone przez Mongołów imperium szybko rozpadło się na mniejsze państwa. W Europie ich panowanie odcisnęło szczególne piętno na Rusi. WIEŚ I MIASTO W ŚREDNIOWIECZU W XI w. w Europie rozpoczęło się wyraźne ożywienie gospodarcze. Wiazalo sie ono z ustaniem najazdów zewnętrznych oraz znacznym zwiększeniem produkcji żywności na skutek upowszechnienia trójpolówki i lepszych narzędzi do uprawy roli oraz zastosowania młynów. Przyrost demograficzny wywołał potrzebę zakładania nowych wsi. Ich mieszkańcy cieszyli się zwykle pewna formą samorządności, a z góry ustaloną opłatę za użytkowanie ziemi uiszczali w pieniądzu. Jednocześnie rozwijały się także miasta, z których największe szybko wywalczył sobie niezależność od władców feudalnych i powołały samorządne władze. Miejskie społeczeństwo dzieliło się zwykle na trzy warstwy: patrycjat, pospólstwo i plebs. Dwie pierwsze składały się z obywateli, którzy zajmowali się handlem i rzemiosłem, ostatnia tworzyli mnie zamożni mieszkańcy ośrodka. Za organizację handlu i produkcji w miastach odpowiadały gildie i cechy. Niekiedy tworzono także większe zrzeszenia obejmujące szereg miast, jak np. Hanza. KOŚCIÓŁ W ŚREDNIOWIECZU W XI w. w Kościele nośne stały się hasła wzywające do powrotu do ubóstwa i pokory pierwszych chrześcijan. Na przełomie XI i XII w. duże znaczenie zyskał zakon cystersów, który realizował te postulaty. Podobne hasła głosiły także ruchy religijne, które rozwijały się w miastach. Ich radykalne poglądy byty jednak uznawane za heretyckie. W połowie XII w. na południu Francji dużą popularność zyskali katarzy, przeciwko którym w 1209 r. papież ogłosił krucjatę. W początkach XIII w. zostały założone dwa zakony żebracze: franciszkanów (braci mniejszych) i dominikanów (Zakon Kaznodziejski). Ich wspólnoty działały w miastach, utrzymywały się z jałmużny i zajmowały głównie głoszeniem kazań. W 1309 r. papież Klemens V przeniósł kurię papieską do Awinionu. Podjęta w 1378 r. próba powrotu do Rzymu doprowadziła do wielkie schizmy zachodniej - podzialu Kościoła zachodniego na zwolenników dwóch-trzech papieży. Jedność Kościoła udało się odbudować dopiero w 1417 r., w trakcie soboru w Konstancji. EUROPA PÓŹNEGO ŚREDNIOWIECZA Od połowy XI w. Europa wstrząsały wony, konflikty społeczne i klęski żywiołowe. W latach 1337-1453 Francja i Anglia toczyły tzw. wone stuletnia. Zakończyła się ona wyparciem Anglików z terytorium Francji, ale osobita pozycje rycerstwa, które okazało się mniej skuteczne od wojsk zaciężnych. W 1348 r. w Europie wystąpiła epidemia dżumy (czarna śmierć), która objęła niemal cały kontynent. Ogromna śmiertelność doprowadziła do wieloletniego załamania gospodarczego. Zapaść ta stała się jedna z przyczyn powstań ludowych, które wybuchły we Francji (tzw. żakeria w 1358 r.) i w Anglii (W 1381 r.). Ruchy te krwawo stłumiono. Na przełomie XIV i XV w. w Czechach powstał ruch religijno-społeczny, którego przywódca był Jan Hus. Jego śmierć spowodowała wybuch wojen husyckich, które trwały do 1434 r. W drugiej połowie XIV w. w Europie pojawili się Turcy osmańscy, którzy - po szeregu zwycięstw nad armiami władców europejskich (m.in. pod Warna W 1444 r.) - W 1453 r. zajęli Konstantynopol. KULTURA ŚREDNIOWIECZNEJ EUROPY Kultura dojrzałego średniowiecza miała charakter uniwersalny: na całym obszarze zachodniego chrześcijaństwa kształcono się wedle jednego wzoru, posługiwano jednym językiem, wyznawano podobne wartości. W XI-XIII w. w architekturze dominował styl romański. Budowle romańskie składały się z prostych geometrycznych bryt, miały grube kamienne mury i niewielkie okna. Ich dekorację stanowiły fantazyjne rzeźby i freski. Od połowy XII w. rozwijała się architektura gotycka. Budowle gotyckie odznaczały się niezwykła, wysokością, która osiągano dzięki wykorzystaniu sklepień krzyżowo-żebrowych, ostrych łuków i systemów przypór. Ściany budowli obciążano dodatkowo za pomocą wielkich okien, które zwykle zdobione witrażami. Gotyk powszechnie występował nie tylko w architekturze sakralnej i obronnej, ale także - miejskiej. W późnym średniowieczu dynamicznie rozwija się kultura miejska i uniwersytety, których początki sięgają przełomu XI i XII w. Stopniowo coraz bardziej dostępne stawały się książki, co wiązało się z zastosowaniem papieru (IV w.) i druku (od połowy XV w.).