Kryzys gospodarczy i narodziny opozycji

Pod koniec lat 70. Polska w czasach Gierka zaczęła odczuwać skutki kryzysu paliwowego na Zachodzie. Wzrost oprocentowania kredytów spowodował problemy z ich spłatą, co doprowadziło do kryzysu gospodarczego i zubożenia Polaków. Pojawiły się podwyżki cen i masowe emigracje.

Highlight: Dekada Gierka plusy i minusy obejmowały z jednej strony rozwój infrastruktury i wzrost poziomu życia, a z drugiej narastające zadłużenie i problemy gospodarcze.

W 1975 roku wprowadzono nowy podział administracyjny kraju na 49 województw, likwidując powiaty. Skutkowało to wzrostem wydatków i rozwojem biurokracji.

Kryzys gospodarczy przejawiał się brakiem podstawowych produktów w sklepach. Powstały sklepy komercyjne z wyższymi cenami oraz sieć Pewex, oferująca luksusowe towary dostępne za dolary lub specjalne bony.

Vocabulary: Pewex $Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego$ - sieć sklepów w PRL oferujących towary niedostępne w zwykłym obrocie, głównie za waluty wymienialne.

Narastające niezadowolenie społeczne doprowadziło do strajków w czerwcu 1976 roku, z największymi protestami w Ursusie, Płocku i Radomiu. Brutalna reakcja władz na te wydarzenia przyczyniła się do narodzin opozycji demokratycznej.

W 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników (KOR), którego działaczami byli m.in. Jacek Kuroń, Jan Józef Lipski i Antoni Macierewicz. KOR zajmował się pomocą dla represjonowanych robotników i ich rodzin oraz ujawnianiem przypadków łamania praw człowieka przez władze.

Quote: "Wołam, ja, syn polskiej ziemi, a zarazem ja, Jan Paweł II, papież $...$: Niech zstąpi Duch Twój! Niech zstąpi Duch Twój i odnowi oblicze ziemi. Tej ziemi!" - słynne słowa Jana Pawła II wypowiedziane podczas pierwszej pielgrzymki do Polski w 1979 roku.

Rozwój opozycji i relacje z Kościołem

W drugiej połowie lat 70. nastąpił dynamiczny rozwój opozycji demokratycznej w Polsce. Powstały liczne organizacje i inicjatywy sprzeciwiające się komunistycznej władzy:

• Komitet Samoobrony Społecznej "KOR" (przekształcony z KOR)
• Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO)
• Konfederacja Polski Niepodległej $KPN$ - pierwsza partia antykomunistyczna w bloku wschodnim
• Wolne Związki Zawodowe
• Ruch Młodej Polski w Gdańsku
• Latający Uniwersytet, przekształcony w Towarzystwo Kursów Naukowych
• Niezależna Oficyna Wydawnicza (NOWA), publikująca w drugim obiegu

Definition: Drugi obieg - określenie nielegalnego, niezależnego ruchu wydawniczego w PRL, publikującego poza cenzurą.

Jakie były efekty rządów Gierka w sferze relacji państwo-Kościół? W tym okresie nastąpiło złagodzenie polityki wobec duchowieństwa. Przełomowym wydarzeniem był wybór kardynała Karola Wojtyły na papieża 16 października 1978 roku.

Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski w czerwcu 1979 roku wywołała ogromny entuzjazm wśród Polaków. Msze z udziałem papieża zgromadziły miliony wiernych, mimo prób pomniejszania znaczenia tego wydarzenia przez oficjalne media.

Highlight: Kazania Jana Pawła II podczas pielgrzymki do Polski w 1979 roku stały się dla wielu Polaków zapowiedzią zmian moralnych, społecznych i politycznych.

Epoka Gierka zakończyła się w 1980 roku, gdy fala strajków doprowadziła do powstania "Solidarności" i początku końca systemu komunistycznego w Polsce. Mimo wielu inwestycji i początkowo dynamicznego rozwoju, rządy Gierka pozostawiły kraj w głębokim kryzysie gospodarczym i z ogromnym zadłużeniem zagranicznym.

Początki rządów Edwarda Gierka

Edward Gierek objął stanowisko I sekretarza KC PZPR w grudniu 1970 roku, zastępując Władysława Gomułkę. Nowy przywódca szybko podjął działania mające na celu uspokojenie nastrojów społecznych po protestach robotniczych.

Highlight: Rządy Gierka w skrócie rozpoczęły się od cofnięcia podwyżek cen i rozmów z protestującymi robotnikami, co pozwoliło zakończyć strajki.

Polska w czasach Gierka weszła na ścieżkę dynamicznego rozwoju gospodarczego. Gierek postawił na pozyskiwanie kredytów z Zachodu, które miały być przeznaczone na zakup licencji, budowę fabryk i rozwój infrastruktury. Planowano, że zyski z eksportu wyprodukowanych towarów pozwolą na spłatę zaciągniętych zobowiązań.

Example: Symbolem epoki Gierka stał się "maluch" - Fiat 126p, produkowany na zakupionej licencji.

Najważniejsze inwestycje Gierka obejmowały:

• Port Północny i Rafinerię w Gdańsku
• Trasę Łazienkowską w Warszawie
• Kopalnię węgla brunatnego w Bełchatowie
• Gmach Dworca Centralnego w Warszawie
• Odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie
• Trasę szybkiego ruchu Warszawa-Katowice
• Budowę ogromnych osiedli mieszkaniowych

Charakterystycznym elementem epoki była tzw. "propaganda sukcesu", mająca przekonywać społeczeństwo o potędze Polski. Jednak większość zakupionych licencji była przestarzała, a powrót do przemysłu ciężkiego (np. Huta Katowice) okazał się błędem.

Vocabulary: Propaganda sukcesu - strategia medialna władz PRL w latach 70., polegająca na przedstawianiu sukcesów gospodarczych i społecznych kraju w przesadzony sposób.