Testament Bolesława Krzywoustego i jego następstwa
Testament Bolesława Krzywoustego z 1138 roku miał utrzymać jedność państwa piastowskiego, ale szybko okazał się nieskuteczny. Władysław, pierwszy senior, próbował przejąć władzę nad całym krajem, ale napotkał opór możnowładców obawiających się jego rosnącej siły.
Przełomowym momentem był rok 1177, gdy Kazimierz Sprawiedliwy objął tron krakowski, mimo że nie był najstarszym Piastem. To wydarzenie złamało zasadę senioratu ustanowioną w testamencie Krzywoustego. Jego syn, Leszek Biały, zginął podczas zjazdu książąt w Gąsawie w 1227 roku, co historycy uznają za symboliczny koniec pryncypatu.
W 1241 roku Polska została zaatakowana przez Mongołów, którzy chcieli uniemożliwić Piastom wsparcie Węgier. Najeźdźcy spalili Sandomierz i Kraków, a następnie pokonali wojska Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą, gdzie książę zginął. Najazd ten zniweczył szanse na odbudowę monarchii piastowskiej i przyniósł ogromne zniszczenia. Mongołowie powrócili jeszcze w latach 1259 i 1287.
Warto wiedzieć! Śmierć Henryka Pobożnego pod Legnicą w 1241 roku była jednym z najbardziej przełomowych momentów w historii Polski dzielnicowej, przekreślając plany zjednoczenia państwa.