Rządy Bolesława Chrobrego i zjazd gnieźnieński

Bolesław Chrobry, obejmując władzę po śmierci ojca, wygnał macochę i przyrodnich braci, zapewniając sobie samodzielne rządy.

Kluczowym wydarzeniem w jego panowaniu był zjazd gnieźnieński w 1000 roku. Otton III przybył do Gniezna z dwóch powodów:

1. Pielgrzymka do grobu św. Wojciecha
2. Chęć włączenia Bolesława Chrobrego w plan stworzenia monarchii uniwersalnej

Highlight: Zjazd gnieźnieński przyniósł Polsce pierwsze arcybiskupstwo oraz trzy nowe biskupstwa.

Pierwszym arcybiskupem gnieźnieńskim został Radzim Gaudenty.

Example: Według Galla Anonima, Otton III ofiarował Bolesławowi swój diadem cesarski, gwóźdź z krzyża Pańskiego oraz włócznię św. Maurycego, a w zamian otrzymał ramię św. Wojciecha.

Ważnym elementem organizacji państwa była drużyna książęca - wojownicy będący pod bezpośrednimi rozkazami księcia, przez niego utrzymywani i uzbrojeni.

Highlight: Bolesław Chrobry koronował się na króla Polski w 1025 roku.

Państwo Bolesława Chrobrego miało charakter monarchii patrymonialnej.

Definition: Monarchia patrymonialna charakteryzuje się tym, że władca traktuje całe państwo jako swoją własność, ustanawia prawa, sprawuje sądy oraz decyduje o dziedziczeniu tytułu książęcego.

Kryzys i odbudowa monarchii piastowskiej

Po śmierci Bolesława Chrobrego nastąpił okres kryzysu państwa piastowskiego. Mieszko II został odsunięty od władzy w wyniku ataków państw ościennych oraz rywalizacji ze starszym bratem.

Kluczowe postacie tego okresu to:

• Bezprym - pierworodny syn Bolesława Chrobrego
• Brzetysław - książę czeski, który wywiózł z Polski relikwie św. Wojciecha
• Miecław - stworzył niezależne księstwo na Mazowszu

Odbudowę państwa rozpoczął Kazimierz Odnowiciel, który otrzymał wsparcie od Jarosława Mądrego, Stefana I oraz Henryka III. Główną siedzibą Piastów po jego powrocie stał się Kraków.

Highlight: Okres upadku państwa w pierwszej połowie XI w. przyniósł zmiany w organizacji wojska - wojownicy w zamian za służbę otrzymywali ziemię.

Bolesław Śmiały kontynuował odbudowę państwa. Aby koronować się na króla, musiał uzyskać poparcie papieża. Koronacja odbyła się w 1076 roku.

Vocabulary: Palatyn - najwyższy urzędnik na dworze książęcym, funkcję tę sprawował Sieciech na dworze Władysława Hermana.

Rządy Bolesława Krzywoustego i statut sukcesyjny

Po okresie walk o władzę między synami Władysława Hermana, Bolesławem Krzywoustym i Zbigniewem, doszło do podziału ziem polskich:

• 1097 rok: podział na trzy dzielnice $Małopolska i Śląsk dla Bolesława, Wielkopolska dla Zbigniewa, Mazowsze dla Władysława Hermana$
• 1102 rok: podział na dwie dzielnice $południowa dla Bolesława, północna dla Zbigniewa$

Bolesław Krzywousty prowadził aktywną politykę zagraniczną:

• Odparł wyprawę Henryka V, który popierał Zbigniewa w konflikcie o polski tron
• Zajął i schrystianizował Pomorze Gdańskie oraz Pomorze Zachodnie

Highlight: Kluczowym wydarzeniem było wydanie statutu Krzywoustego w 1138 roku, który wprowadził zasadę senioratu.

Zgodnie ze statutem:

• Godność princepsa $seniora$ przysługiwała najstarszemu z rodu
• W skład dzielnicy senioralnej wchodziły: ziemia krakowska, Pomorze Zachodnie, Pomorze Gdańskie, ziemia sandomierska, ziemia łęczycka

Początki rozbicia dzielnicowego

Statut Bolesława Krzywoustego miał zapobiec walkom o władzę, jednak nie spełnił swojej roli. Już pierwszy senior, Władysław Wygnaniec, musiał opuścić ziemie polskie z powodu agresywnej polityki wobec juniorów.

Highlight: Rozdrobnienie dzielnicowe znacząco wpłynęło na strukturę społeczną i polityczną państwa piastowskiego.

Zmiany w położeniu różnych grup społecznych:

• Wojowie osiedlili się w otrzymanych od księcia posiadłościach i stawiali się tylko na wezwanie
• Możni wzmocnili swoją pozycję kosztem osłabienia władzy książęcej - zaczęli mieć realny wpływ na decyzje władców

Okres rozbicia dzielnicowego, mimo negatywnych skutków politycznych, przyczynił się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego poszczególnych dzielnic.

Kultura archeologiczna i początki państwa polskiego

Kultura archeologiczna to kluczowe pojęcie w badaniu najwcześniejszych dziejów Polski. Definiuje się ją jako materialne pozostałości charakterystyczne dla danego terytorium i czasu.

Przykład: Najbardziej znana osada kultury łużyckiej na ziemiach polskich znajduje się w Biskupinie.

Ważnym elementem w rozwoju gospodarczym i kulturowym ziem polskich był szlak bursztynowy, który prowadził z Cesarstwa Rzymskiego nad Morze Bałtyckie.

Początki państwa polskiego związane są z plemieniem Polan, którego centrum znajdowało się w Wielkopolsce. Według kronikarza Galla Anonima, ojcem Mieszka I był Siemomysł.

Highlight: Kluczowym wydarzeniem w historii Polski był "chrzest Polski" w 966 roku.

Mieszko I poślubił czeską księżniczkę Dąbrówkę, co miało istotne znaczenie polityczne. Pierwszym biskupem misyjnym działającym na ziemiach polskich był Jordan.

Vocabulary: Dagome iudex - dokument, w którym Mieszko I przekazał swój kraj pod opiekę papieża.

Dokonania Mieszka I i jego syna, Bolesława Chrobrego, znamy dzięki niemieckiemu kronikarzowi Thietmarowi.