Polska w latach 1970-1989

Alternatywny zapis:

Konstytucji → od połowy lat 70. władza zaczęła zaostrzać cenzurę, dławić manifestacje i protesty społeczne i rozbudowywać oddziały ZOMO →w 1975r. zaczęto prace nad wprowadzeniem poprawek do konstytucji chciano wprowadzić zapis dotyczący przewodniej roli PZPR i przyjaźni Polski ze Związkiem Radzieckim 5 XII 1975r. intelektualiści, w tym: Jan Olszewski, Jacek Kuroń, Edward Lipiński, wystosowali do władz List 59, w którym domagali się zagwarantowania podstawowych praw obywatelskich i wartości demokratycznych, prawa do zrzeszania się, strajku i wolności słowa z powodu braku odzewu, wystosowano również kolejne listy, w tym List 14 oraz Memoriał 101 przygotowany przez przedstawicieli kultury listy doprowadziły do burzy medialnej, w czym pomogła rozgłośnia Radio Wolna Europa ostatecznie władze postanowiły zmienić zapis z przewodniej roli PZPR na przewodnią siłę polityczną społeczeństwa w budowaniu socjalizmu, a nierozerwalny sojusz z ZSRR na umacnianie przyjaźni i współpracy z ZSRR Reforma administracyjna - w 1975r. wprowadzono nowy podział administracyjny - Polskę podzielono na 49 województw, jej rzeczywistym celem było osłabienie pozycji sekretarzy wojewódzkich, których wpływy były coraz większe Kultura polska lat 70. → kino moralnego niepokoju - poruszało współczesne problemy polskiego społeczeństwa i demaskowali wady komunizmu; przedstawiciele: Andrzej Wajda, Agnieszka Holland, Krzysztof Kieślowski, Krzysztof Zanussi → rozkwitła również polska literatura, pisali m. in. Tadeusz Rożewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Gustaw Herling-Grudziński, Czesław Miłosz, Sławomir Mrożek POCZĄTKI OPOZYCJI DEMOKRATYCZNEJ Kryzys gospodarczy i społeczny → zaciągnięte przez Gierka kredyty nie były już przeznaczane na inwestycje, a jedynie na konsumpcję → w całym kraju panowało bezrobocie → w sklepach zaczęło brakować towarów, narastały trudności w zaopatrzeniu w energię elektryczną → w tej sytuacji, w kraju zaczął rozwijać się ruch opozycyjny → Polskie Porozumienie Niepodległościowe (PPN) - skupiało intelektualistów na czele z Zdzisławem Najderem; dążyli do odzyskania przez Polskę suwerenności i przywrócenia demokracji Wydarzenia 1976r. → 24 VI 1976r.- premier Jaroszewicz wygłosił przemówienie sejmowe, w którym zapowiedział podniesienie cen produktów żywnościowych o kilkadziesiąt procent → 25 VI 1976r.-robotnicy z ok. 100 zakładów z całej Polski, w tym z Radomia, Ursusa i Płocka, ogłosili strajk domagali się cofnięcia podwyżek • po nieuzyskania odpowiedzi, zaczęli niszczyć państwowe urzędy • władze zdecydowały się na siłowe stłumienie protestów, doszło do aresztowań i pobić • organizowano tzw. ścieżki zdrowia - aresztowani byli przeganiani przez szpaler bijących ich pałkami milicjantów • tego samego dnia rząd cofnął podwyżki Początki opozycji → IX 1976r.- utworzenie Komitetu Obrony Robotników (KOR) przez działaczy niepodległościowych, w tym: Jacka Kuronia, Edwarda Lipińskiego, Jana Józefa Lipskiego, Antoniego Macierewicza i Adama Michnika wystosowali Apel do społeczeństwa i władz PRL, w którym wzywali do zaprzestania represji i pomoc → robotnikom poszkodowanym na skutek czerwcowych strajków nieodpłatnie bronili oskarżonych w sądach ..organizowali głodówki, które były formą protestu wobec władzy • przeprowadzali zbiórki pieniędzy dla rodzin osób wyrzuconych z pracy zbierali podpisy pod petycjami dotyczącymi uwolnienia oskarżonych wydawali miesięcznik Biuletyn Informacyjny KOR" II 1977r.-Gierek zapowiedział wydania „aktu łaski", na mocy którego uwolniono większość aresztowanych 7 V 1977r. - doszło do śmierci studenta, współpracownika KOR - Jacka Pyjasa skutkiem było utworzenie Studenckiego Komitetu Solidarności (SKS) → 25 III 1977r. - powstanie Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCIO), na którego czele stał Andrzej Czuma i Leszek Moczulski; cel: wymuszanie na władzach przestrzegania Powszechnej deklaracji praw człowieka i obywatela → 29 IX 1977r.- KOR przekształcono w Komitet Samoobrony Społecznej KOR (KSS KOR) • wydawanie pisma Robotnik" • współpraca z Karta 77 Vaclava Havela → 1977r.- powstania Niezależnej Oficyny Wydawniczej NOWA →1 IX 1978r.- po rozłamie w ROPCIO, powstanie Konfederacji Polski Niepodległej z Leszkiem Moczulskim na czele → 1978r.- powstanie Wolnych Związków Zawodowych (WZZ), których celem była obrona praw pracowniczych i obywatelskich • Katowice: Kazimierz Świłoń Gdańsk: Andrzej Gwiazda, Bogdan Borusewicz, Anna Walentynowicz, Lech Wałęsa Relacje z Kościołem VIII 1976r.- Jaroszewicz wysłał prymasowi Wyszyńskiemu list z okazji 75 urodzin Episkopat wielokrotnie wypowiadał się po stronie robotników, wspierał listy KORU 16 X 1978r.-na nowego papieża wybrano metropolitę krakowskiego, Karola Wojtyłę, który przyjął imię Jan Paweł II czerwiec 1979r.-pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, w której udział brały miliony wiernych POWSTANIE NSZZ „SOLIDARNOŚĆ” Polska pod koniec lat 70. → pogarszało się zaopatrzenie sklepów, a po produkty trzeba było stać w długich kolejkach → kwitła korupcja → coraz częstsze były przerwy w dostawach prądu → wzrastały długi →1 VII 1980r.- władze wprowadziły niewielką podwyżkę cen mięsa w sklepach komercyjnych, stołówkach i kioskach zakładowych co wywołało falę strajków w całym kraju Sierpień 1980r. → przyczyny: zwolnienie z pracy działaczki WZZ Anny Walentynowicz kilka miesięcy przed przejściem na emeryturę → przebieg: 14 VIII 1980r. - rozpoczęcie strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej • protestujący żądali podwyżki płac, godnego upamiętnienia poległych w Grudniu 70 oraz przywrócenie do pracy Walentynowicz i Lecha Wałęsy zwolnionego jeszcze w latach 70. • strajk przeniósł się również na inne miasta, w tym do Szczecina 16 VIII-dyrekcja Stoczni zgodziła się na podwyżki płac mimo prób zakończenia protestu, przerodził się on w strajk solidarnościowy, w którym domagano się spełniania praw pracowników innych zakładów tym samym powstał Międzyzakładowych Komitet Strajkowy (MKS), na którego czele stanął Lech Wałęsa pracownicy Stoczni Gdańskiej ogłosili listę 21 postulatów, w których domagali się m.in.:. • możliwości powołania niezależnych związków zawodowych; • zagwarantowania prawa do strajku; • przestrzegania przez rządzących wolności słowa i druku; • uwolnienia więźniów politycznych rządzący w obawie przed sojuszem robotników z inteligencją, postanowili podpisać porozumienia z robotnikami → skutki: • 31 VIII 1980r. - podpisanie Porozumień sierpniowych przez reprezentanta rządu, wicepremiera Mieczysława Jagielskiego i Lecha Wałęsę w Stoczni Gdańskiej władze zgodziły się na postulaty pracowników Stoczni • IX 1980r.- Edward Gierek ustąpił ze stanowiska I sekretarza, a jego miejsce zajął Stanisław Kania Powstanie NSZZ „Solidarność" → MKS został przekształcony w Międzyzakładowych Komitet Założycielski (MKZ), którego celem było utworzenie nowych związków zawodowych → 17 IX 1980r.- w Gdańsku powołano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”, na jego czele stanął Lech Wałęsa, a wiceprzewodniczącym został Andrzej Gwiazda → 10 XI 1980r.- Sąd Najwyższy zarejestrował związek i zatwierdził jego statut → w latach 1980-1981 związek zrzeszał ok.10 milionów ludzi ..Karnawał »Solidarności<<" → został tak nazwany okres działalności związku od września 1980r. do grudnia 1981r. → cenzura została mocno ograniczona → społeczeństwo miało możliwość swobodnego wyrażania swojej opinii → w całym kraju powstawały kolejne struktury solidarnościowe → II 198 Ir.-powstanie Niezależnego Zrzeszenia Studentów →V 1981r.-powstanie NSZZ „Solidarność" Rolników Indywidualnych → Jesienią 1981r.- odbył się I Zjazd ZSZZ „Solidarność" • przeprowadzono wybory władz związku - przewodniczącym został Lech Wałęsa • ogłoszono Postanie do ludzi pracy Europy Wschodniej, w którym wezwali robotników wszystkich krajów Europy Wschodniej do walki o prawo zrzeszania się • opracowano plan głębokich reform ustrojowych w Polsce PZPR wobec .Solidarności" → w lutym 198 1r.-premierem został Wojciech Jaruzelski; zaapelował on o 90 dni spokoju i powstrzymanie się od strajków → III 1981r.-doszło do prowokacji bydgoskiej, podczas której milicja pobiła zaproszonych działaczy Solidarności" na posiedzeniu Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy → propaganda państwowa oskarżała Solidarności o zły stan gospodarki →X 198 1r.- I sekretarzem KC PZPR został Wojciech Jaruzelski STAN WOJENNY Wprowadzenie stanu wojennego → w nocy z 12/13 XII 1981r. gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił w Polsce stan wojenny →winą za doprowadzenie do tej sytuacji obarczył Solidarność", nazywając ją awanturnikami, którym należy skrępować ręce zanim spowodują upadek ojczyzny → władzę w państwie przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego, która była organem niekonstytucyjnym → na ulice miast wjechały czołgi, wozy opancerzone i patrole milicji → zakazano zgromadzeń, manifestacji i strajków → wprowadzono cenzurę korespondencji i kontrolę rozmów telefonicznych → zawieszono edukację w szkołach i na uczelniach wyższych → wprowadzono godzinę milicyjną → internowano działaczy „Solidarności" w ramach operacji ..Jodła" Opór społeczeństwa → reakcją na wprowadzenie stanu wojennego były strajki, zorganizowane w wielu zakładach pracy i instytucjach na terenie całego kraju → władza walczyła z protestującymi przy użyciu pomocy wojska i oddziałów ZOMO • do najbardziej krwawych działań władz doszło 16 XII w kopalni „Wujek" w Katowicach Podziemna działalność „Solidarności" → między działaczami związku doszło do sporu w kwestii dalszych działań → IV 1982r. powstała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna „Solidarności”, do której należeli m. in. Zbigniew Bujak i Władysław Frasyniuk; dążyli do zwolnienia wszystkich internowanych i ogłoszenia amnestii, zajmowali się kolportowaniem nielegalnej prasy i pomocom rodzinom osób represjonowanych → VI 1982r. - powstanie Solidarności Walczącej" na czele z Kornelem Mazowieckim, która dążyła do podjęcia radykalnych kroków w celu pokonania komunistów →X 1982r. - władze zdelegalizowały „Solidarność", która wcześniej była tylko zawieszona Postawa Kościoła katolickiego → Kościół od momentu wprowadzenia stanu wojennego stał po stronie opozycji → udzielał pomocy osobom represjonowanym i organizował zbiórki pieniędzy i żywności → w VI 1983r. odbyła się pielgrzymka Jana Pawła II do Polski, która została wykorzystana przez władzę aby pokazać, że sytuacja w państwie jest stabilna Zniesienie stanu wojennego → pod koniec 1982r. władze postanowiły zawiesić stan wojenny → 14 V 1983r. - maturzysta Grzegorz Przemyk, świętujący wraz z kolegami zdanie matury, został zatrzymany i śmiertelnie pobity przez funkcjonariuszy ZOMO → 22 VII 1983r. - nastąpiło formalne zniesienie stanu wojennego oraz rozwiązanie WRONU, ogłoszenie amnestię i przywrócono działalność wielu organizacji → skutki stanu wojennego: • smierć co najmniej 56 osób • pogłębienie kryzysu gospodarczego oraz obniżenia jakości życia całkowite osłabnięcie entuzjazmu społecznego →X 1984r. - śmierć kapelana Solidarności" ks. Jerzego Popiełuszki zadana przez funkcjonariuszy SB SCHYŁEK PRL Sytuacja po zniesieniu stanu wojennego → 1983r.-Lech Wałęsa otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, nie mógł jednak pojechać po nią osobiście z obawy przez władzami państwa, więc odebrała ją jego żona wraz z synem → rząd próbował poprowadzić rozmowy z opozycją co nie przyniosło pozytywnych skutków → 1984r.- powstanie Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych podporządkowane partii, na którego czele stanął Alfred Miodowicz → w kraju nadal dochodziło do aresztowań opozycjonistów, w tym Władysława Frasyniuka, Adama Michnika czy Zbigniewa Bujaka → z drugiej strony, minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak wypuścił na wolność ok. 200 więźniów politycznych → 1987r. - powołano Krajową Komisję Wykonawczą NSZZ „Solidarność"na czele której stanął Lech Wałęsa - nie spotkało się to z aprobatą wszystkich członków, Wałęsie zarzucani skłonność do autorytarnych rządów Protesty 1988r. → przyczyny: • spadek poziomu życia, stanu zdrowia obywateli • upowszechniły się zjawiska patologiczne takie jak: alkoholizm, przestępczość i narkomania rosły problemy z zaopatrzaniem sklepów i kolejki oczekujących na mieszkania • dewastacja środowiska przyrodniczego przez przemysł → skutki: w całej Polsce wybuchły strajki, a protestujący domagali się uwolnienia więźniów politycznych, zalegalizowania NSZZ „Solidarność"; władze zareagowały na protesty siłą Opozycja antykomunistyczna → Pomarańczowa Alternatywa - antykomunistyczny ruch happeningowe, której głównym twórcą był Waldemar Fydrych przeprowadzała akcje, które stanowiły pokojową formę walki z komunizmem; nawiązywały do rzeczywistości politycznej, świął państwowych i obchodów rocznicowych wydawali ulotki, które w żartobliwy sposób komentowały polską rzeczywistość Spotkania w Magdalence → VIII 1988r.- gen. Kiszczak zaproponował opozycji podjęcie rozmów w celu porozumienia i wyprowadzenia kraju z kryzysu → od września w podwarszawskiej Magdalence przeprowadzano rozmowy pomiędzy „Solidarnością" a władzami, które zakończyły się bezowocnie → 30 XI 1988r.- przeprowadzono telewizyjną debatę miedzy Lechem Wałęsą a Alfredem Miodowiczem • jej celem było pokazanie słabości Wałęsy, jednak zdecydowanie to on wygrał debatę ..zapowiedziano w niej oficjalne rozmowy rządu z opozycją → powstał Komitet Obywatelski reprezentujący stanowisko społeczeństwa wobec sytuacji w kraju Nieudane próby reform gospodarczych → zarówno I etap reformy gospodarczej jak i II etap zakończyły się fiaskiem, a sytuacja społeczna nie uległa poprawie → 1988r.-ustawa Wilczka dała początek wolnego rynku w Polsce, jednak mimo tych działań Polska coraz bardziej pogrążała się w kryzysie gospodarczym POLSKA DROGA DO WOLNOŚCI Okrągły Stół → czas trwania: 6 II-5 IV 1989r. → oficjalne rozmowy strony rządowej z opozycją → rozmowy toczyły sie w trzech zespołach: Pluralizmu Związkowego, Reform Politycznych, Gospodarki i Polityki. Społecznej → w radiu i telewizji codziennie nadawano relacje z posiedzenia → szczegóły porozumienia były negocjowane przez najważniejszych przedstawicieli stron w Magdalence → na mocy podpisanych porozumień władza zapowiedziała częściowo wolne wybory do sejmu konkordatowego → wprowadzono nowelę kwietniową, która wprowadzała urząd prezydenta, senat i wolne wybory → zalegalizowano „Solidarność" → ukazała się gazeta „Gazeta Wyborcza", która była pierwszą niezależna gazetą w oficjalnym obiegu Wybory parlamentarne i prezydenckie → w wielu miastach zaczęły powstawać Komitety Obywatelskie → 4 VI 1989r.-wybory czerwcowe, które zdecydowanie wygrała Solidarność", która zdobyła praktycznie → wszystkie możliwe do zajęcia miejsca w sejmie (160) i senacie (99) → 19 VII 1989r.-Zgromadzenie Narodowe wybrało na prezydenta Polski Wojciecha Jaruzelskiego Sytuacja latem 1989r. → partia robotnicza straciła kontrolę nad sytuacją gospodarczą, a kolejne próby reform kończyły się fiaskiem → Jaruzelski powierzył stanowisko premiera Czesławowi Kiszczakowi • spotkało się to z oburzeniem opozycji, która propagowała hasło: Wasz prezydent, nasz premier i domagała się wyboru premiera z partii opozycyjnej → 14 VIII 1989r.- Kiszczak złożył dymisję, a Jaruzelski wybrał na urząd premiera Tadeusza Mazowieckiego, który był pierwszym niekomunistycznym premierem Polski Rząd Tadeusza Mazowieckiego → 24 VIII 1989r.-Mazowiecki wygłosił słynne exposé, w którym ogłosił, że jego gabinet nie będzie ponosić odpowiedzialności za czyny poprzedników → 12 IX 1989r.- powołano rząd Tadeusza Mazowieckiego, który miał charakter koalicyjny i postawił sobie za cel przywrócenie w Polsce systemu demokratycznego → reformy rządu Mazowieckiego: Służba Bezpieczeństwa zmieniła się w Urząd Ochrony Państwa Milicję Obywatelską zmieniono na policję Rozwiązano ZOMO I ORMO → 29 XII 1989r. - nowela grudniowa, która wprowadzała zmiany w konstytucji z 1952r; był to koniec PRL, usunięto zapiski dotyczące przewodniczej roli partii i przyjaźni z ZSRS oraz przywrócono nazwę Rzeczpospolita Polska