Polska za Kazimierza Wielkiego

Panowanie Kazimierza Wielkiego (1333-1370) przyniosło Polsce okres stabilizacji i rozwoju gospodarczego. Na zjeździe w Wyszehradzie w 1335 roku Kazimierz wykupił prawa do polskiej korony od władców Czech, co pozwoliło na rozerwanie ich sojuszu z Krzyżakami. Spory z zakonem krzyżackim zostały ostatecznie zakończone zawarciem pokoju wieczystego w Kaliszu w 1343 roku.

Highlight: Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną - to powiedzenie oddaje skalę rozwoju kraju za jego panowania.

Kazimierz Wielki znacząco powiększył terytorium Polski, podbijając Ruś Czerwoną w latach 1340-1349. Dbał o rozwój gospodarczy kraju poprzez liczne lokacje miast, finansowanie budowy murów obronnych i zamków, przeprowadzenie reformy monety i prawa. Utrzymał urząd starostów jako przedstawicieli władzy królewskiej i uporządkował urzędy centralne. W 1364 roku założył Akademię Krakowską.

Vocabulary: Lokacja - akt prawny nadający prawa miejskie lub wiejskie nowej osadzie lub reorganizujący już istniejącą.

Od Andegawenów do Jagiellonów

Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 roku tron polski objął jego siostrzeniec, król Węgier Ludwik Andegaweński. Aby zapewnić tron swojej córce, Ludwik wydał w 1374 roku przywilej w Koszycach, znacznie ograniczający obciążenia podatkowe szlachty. Po jego śmierci na króla Polski koronowano w 1384 roku jego córkę Jadwigę.

W 1385 roku zawarto układ w Krewie, który poprzez małżeństwo Jadwigi z wielkim księciem litewskim Władysławem Jagiełłą wprowadził unię personalną Polski i Litwy. Warunkiem porozumienia było przyjęcie chrztu przez Jagiełłę i chrystianizacja Litwy.

Quote: "Aby zapewnić tron polski swoim synom, Jagiełło wydał przywilej w Jedlni, który zapewniał nietykalność osobistą i majątkową szlachcie (1430 r.)."

Wielka wojna z zakonem krzyżackim

Unia polsko-litewska stanowiła zagrożenie dla zakonu krzyżackiego, a chrzest Litwy podważał sens jego dalszej działalności. Początkowo relacje polsko-krzyżackie były dość dobre, jednak napięcia pojawiły się na Litwie. W 1409 roku na Żmudzi wybuchło antykrzyżackie powstanie, co doprowadziło do wypowiedzenia wojny Polsce przez Krzyżaków i ich ataku na ziemię dobrzyńską.

Highlight: 15 lipca 1410 roku pod Grunwaldem doszło do decydującej bitwy, w której siły polsko-litewsko-ruskie całkowicie rozbiły armię krzyżacką.

Pomimo klęski pod Grunwaldem, pokój zawarty w Toruniu w 1411 roku nakładał na Krzyżaków dość umiarkowane warunki. Utracili oni ziemię dobrzyńską i Żmudź oraz musieli wykupić swoich jeńców, co zrujnowało skarbiec ich państwa. Dalsze próby rozwiązania konfliktu, zarówno militarne (1414, 1435) jak i pokojowe (1414-1418), nie przyniosły większych zmian.

Kazimierz Jagiellończyk i wojna trzynastoletnia

Po śmierci Władysława Jagiełły królem Polski został Władysław Jagiellończyk, który poległ w bitwie pod Warną w 1444 roku. W 1447 roku koronowano jego brata - Kazimierza Jagiellończyka, który panował do 1492 roku.

Problemy ekonomiczne państwa krzyżackiego doprowadziły do napięć między rycerzami zakonnymi a mieszkańcami (szlachtą i mieszczanami). W 1440 roku powstał Związek Pruski zrzeszający reprezentantów mieszkańców Prus.

Vocabulary: Związek Pruski - konfederacja stanów pruskich (szlachty i mieszczan) zawiązana w 1440 roku w celu obrony swoich interesów przed zakonem krzyżackim.