Sparta - polis wojowników
Sparta powstała w IX wieku p.n.e. i stała się największym z greckich miast-państw. Stała na czele Związku Peloponeskiego, który obejmował prawie całą południową część Grecji. Chociaż formalnie członkowie związku mieli równe prawa, to w praktyce Sparta dominowała i mogła żądać wystawienia wojsk na wspólne wyprawy.
Sparta miała nietypowy ustrój opisany w Wielkiej Rhetrze, przypisywanej Likurgowi. Władza była podzielona między: dwóch królów (basileusów), którzy pełnili funkcje religijne i dowodzili armią; radę starszych (geruzję) złożoną z 28 mężczyzn powyżej 60 roku życia; zgromadzenie ludowe (apellę), w którym uczestniczyli wszyscy pełnoprawni obywatele; oraz pięciu eforów, którzy nadzorowali królów i wychowanie młodzieży.
Społeczeństwo Sparty było podzielone na trzy grupy: spartiatów - pełnoprawnych obywateli skupionych na wojnie; periojków - wolnych mieszkańców bez praw obywatelskich, zajmujących się rzemiosłem i handlem; oraz helotów - zniewolonych chłopów uprawiających ziemię spartiatów. Kobiety spartańskie miały więcej praw niż w innych greckich polis - mogły dziedziczyć majątek i wyrażać własne opinie.
Warto zapamiętać! Agoge, czyli spartański system wychowania, był wyjątkowo surowy. Chłopcy od 7 roku życia przechodzili intensywne szkolenie wojskowe, a od 12 roku życia mieszkali w koszarach. Celem było ukształtowanie bezwzględnie posłusznych, wytrzymałych i odważnych wojowników.