Rozwój polskiego ruchu narodowego

W Gdańsku i na Górnym Śląsku rozwijały się polskie instytucje i czasopisma, wspierane przez lokalnych działaczy.

Highlight: Gazeta Olsztyńska stała się ważnym ośrodkiem propagowania polskości na Warmii.

Example: Na Górnym Śląsku wydawano polskie gazety i organizowano działalność kulturalną dla robotników polskiego pochodzenia.

Quote: Jan Liszewski przyczynił się do rozwoju polskiej prasy poprzez wydawanie "Gazety Olsztyńskiej".

Sytuacja w zaborze pruskim i austriackim

Rozdział ten opisuje zaostrzenie polityki germanizacyjnej po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku. Kanclerz Otto von Bismarck dążył do stworzenia silnego, jednolitego państwa niemieckiego. Wprowadzono Kulturkampf, czyli walkę o kulturę, mającą na celu podporządkowanie Kościoła katolickiego władzy świeckiej. Kościół katolicki stanowił dla Polaków ostoję tradycji i wspólnoty narodowej, dlatego księża i wierni stawiali opór germanizacji.

Przykład: Mieczysław Ledóchowski, arcybiskup gnieźnieński, został aresztowany za sprzeciw wobec likwidacji odrębności Kościoła katolickiego. Jego uwolnienie po ogłoszeniu go kardynałem przez papieża Piusa IX uczyniło go symbolem walki z germanizacją.

Definicja: Kulturkampf to proces podporządkowania Kościoła katolickiego centralnej władzy świeckiej, obejmujący m.in. likwidację seminariów duchownych i zamykanie klasztorów.