Folwark szlachecki - czym był i jak funkcjonował
Folwark szlachecki to rozległe gospodarstwo rolne zarządzane przez szlachcica. W jego skład wchodził dwór (siedziba właściciela i jego rodziny), różne zabudowania gospodarcze, pastwiska oraz pola uprawne. To właśnie na tych polach chłopi wykonywali pańszczyznę.
Pańszczyzna była przymusową, darmową pracą wykonywaną przez chłopów na ziemi należącej do właściciela folwarku. Chłopi wykonywali ją w zamian za możliwość korzystania z części ziem szlachcica. Ten system był podstawą gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej w Polsce.
W folwarku znajdowały się charakterystyczne budynki: lamus, gdzie przechowywano nieużywane na co dzień przedmioty, oraz spichlerz służący do magazynowania zbóż. Rozwój folwarków był ściśle powiązany ze spławem rzecznym - transportem zboża drogą wodną, głównie Wisłą.
Ciekawostka: Folwarki zaczęły intensywnie rozwijać się po 1466 roku, gdy Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, co dało jej dostęp do Morza Bałtyckiego i umożliwiło eksport zboża.
Po odzyskaniu dostępu do morza rozwinęły się ośrodki miejskie położone nad rzekami. Szlachta, chcąc zachować wyłączność na produkcję zboża, dążyła do ograniczenia praw mieszczan. W 1496 roku wprowadzono statuty piotrkowskie, które umacniały pozycję folwarków pańszczyźnianych w polskiej gospodarce.